Shuningdek, 0 ‘zbekistonda fizika va texnikaning taraqqiyoti

12 —  M. OMmasova

177

---

At  vaqt  davom ida  bajarilgan  ish  AA  ga  teng  bo'lsa,  o 'rta c h a  

q u w a t

N .   = —  

(114)

° г 

Д, 

v 

/

ifodadan,  oniy  q u w a t  esa

tf oniy  =  l i m ^  = ^  

(115)

y 

л/->0  Дt 

dt

ifodadan  aniqlanadi.

Agar jism   qo'yilgan  kuch  ta ’sirida  to 'g 'ri  chiziqli  tekis  harakat 

qilsa,  u  holda  quvvatni  ta ’sir etuvchi  kuch  va  tekis  harakat  tezligi 

o rq ali  ifod alash  m u m k in .  B u n in g  u c h u n   (112)  fo rm u la d a n  

ishning  ifodasini  (113)  form ulaga  keltirib  qo'yaylik.  U  holda

N  = ^- = F ± = F v  

(116)

$

b o 'lad i,  bu  yerda  v = -   —  tekis  harakat  tezligi.

Tekis  o'zgaruvchan  harakatda o 'rtac h a  q u w atn i  o 'rtach a  tezlik 

orqali  aniqlash  m um kin:  N&r =   F -  va.t.

(116) 

fo rm u la   d v ig a te ln in g   q u w a ti  o 'z g a rm a g a n i  h o ld a 

tezlikni  o'zgartirish  bilan  avtom obil,  teplovoz,  ko'targich  kran  va 

shu  kabi  m exanizm larning  to rtish  kuchini  o 'zgartirish  m um kin- 

ligini  ko'rsatadi.

(113) 

form uladan  ko'rinadiki,  m exanizm ning  t  vaqt  ichida 

bajargan  ishini

A   =  N t  

(117)

form ulaga  muvofiq  aniqlash  m um kin.

Q uvvatning  birligini  aniqlaylik.

Q u w a t  birligi  qilib  vaqt  birligi  ichida  bir  birlik  ish  bajara 

oladigan  m exanizm ning  q u w a ti  qabul  qilinadi.

SI  da  q u w a t  birligi  qilib  bir  sekundda  bir  jo u l  ish  bajara 

oladigan  m exanizm ning  q u w a ti  qabul  qilinadi  va  bu  birlik  vatt 

(W)  deb  ataladi.  D em ak,