Shuningdek, 0 ‘zbekistonda fizika va texnikaning taraqqiyoti

4 9 -   § .  T ezla n ish   bilan  h arak atlan ay otga n   jism n in g   o g ‘irligi. 

V a zn sizlik

Bizga  m a'lum ki,  Yerning  tortishi  natijasida jism ning  tayanchga 

yoki  osm aga  ko'rsatadigan  ta ’sir  kuchi  shu jism ning  og'irligi  edi 

(38-§  ga  q.).  Agar  tayanch  yoki  osm a  Yerga  nisbatan  tinch  tursa 

yoki  to 'g 'ri  chiziqli  tekis  harakat  qilsa,  jism ning  og'irligi  og'irlik 

kuchiga  teng  bo'ladi.  Biroq tayanch yoki  osma vertikal yo'nalishda 

yuqoriga  yoki  pastga  te zlan ish   b ilan   h arak at  qilsa,  jism n in g  

og'irligi  og'irlik  kuchidan  farq  qiladi.  Buning  sababini  harakat 

qo nunlaridan  foydalanib  qarab  chiqaylik.

Faraz  qilaylik,  liftning  polida  m  massali  yuk turgan  bo'lsin.  Lift 

tekis  h arak at  q ilg an d a  yoki  te zlan ish   bilan  h arak at  qilganda 

yukning  og'irligi  P{  qan ch a  bo'lishini  aniqlaylik  (80-  rasm).

1. 

Agar  lift  tekis  harakat  qilsa  yoki  tinch  holatda  bo'lsa  (Yerga 

nisbatan),  yukka  bir-birini  m uvozanatlaydigan  ikkita:  p  og'irlik 

k u chi  va  yv  p o ln in g   (ta y a n c h n in g )  reaksiya  k u ch i  q o 'y ilg an  

bo 'lad i  (80-  a  rasm ).  N yutonning  uchinchi  qonuniga  asosan  yuk 

liftning  poliga  (tayanchga)  kattalik  jih atidan   N   ga  teng  bo'lgan 

p{  k u ch   bilan  bosadi.  D em ak,  vertikal  y o 'n a lish d a   tezlanish

bo 'lm ag an d a  |

w

| = |

p

|  bo'lgani  u ch u n   jism ning  og'irligi  og'irlik 

kuchiga  teng  bo'ladi:

P \= P   yoki  Px  = P •

( !°0)

156

---

а

  = О

а)

У М ^ М

d)