Shukur Xolmirzayev hikoyalarida murakkablashgan sodda gaplar stilistikasi

Taqrizchi: f.f.d. Murodova N.


ISHNING UMUMIY TAVSIFI
Mavzuning dolzarbligi. Mamlakatimiz o’z mustaqilligini qo’lga kiritgandan keyin milliy qadriyatlarimizni, jumladan, uning eng muhim tarkibiy qismi bo’lgan ona tilimizni o’rganish ilmiy-nazariy va amaliy tomondan tadqiq etishga bo’lgan e'tibor kuchayib bormoqda.

O’zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A.Karimov “xalqning milliy madaniyati va o’ziga xosligini ifoda etuvchi vosita bo’lmish o’zbek tilini rivojlantirish, bu tilning davlat maqomini izchil va to’liq ro’yobga chiqarish”¹, davlatimiz siyosatining eng muhim ustuvor yo’nalishi ekanligini alohida ta'kidlagan. O’zbek tiliga Davlat tili maqomining berilishi o’zbek tilining taraqqiyoti yo’lida yangi davrni boshlab berdi. Bu esa, o’z navbatida, davrni o’zbek tili tarixini to’g’ri va chuqur o’rganish, til sathlarining tabiatini aniq tahlil etish va ularning badiiy matndagi imkoniyatlarini ilmiy tahlil qilish, bu yo’nalishda zaruriy tadqiqot ishlarini olib borish va ilmiy xulosalarga kelish kabi dolzarb vazifalarni yuklaydi.

Mustaqillik sharofati bilan o’zbek tilining sintaksisining azaliy muammolaridan biri fikr almashuv va aloqa-aralashuvning asosiy birligi-kommunikativ birlik bo’lgan gapni tarkibiy qismlarga ajratish gap bo’laklari va har bir bo’lakning gap qurilishidagi o’rni, gapning tarkibiy qurilishi masalasidir. Shu boisdan, gapning lingvistik xususiyatlari bilan bir qatorda, uning psixologik xususiyatlarini har tomonlama o’rganish, ularga har jihatdan e'tibor qaratish kuchaytirildi. Xususan, informatsiyani to’la yoritishda murakkablashgan sodda gaplarning o’rni alohida bo’lib, tuzilish jihatdan murakkab tarkibga ega bunday gaplarda mazmun hajmining kengligi kuzatiladi. Murakkablashgan sodda gaplarning grammatik belgilaridan kelib chiqilsa, ularning semantik tabiati yaqqol yuzaga chiqadi. Shuningdek, badiiy asarlarda murakkablashgan sodda gaplar axborotni batafsil hamda to’la yetkazib berish bilan birga, uslubiy ahamiyatga ham egadir. Ushbu bitiruv malakaviy ishida murakkablashgan sodda gaplarning lingvistik xususiyatlari va stilistik jihatlari yoritib berildi.