Shu bois ona tili ta’limi samaradorligini oshirish davlat siyosatiga aylandi

Darslikdan o‘rin olgan darslarlarning mavzulari
Darslardan o‘rin olgan mashqlarning mazmuni
158-dars. Leksikologiya haqida suhbat.	475-478-mashqlar, topshiriq.
159-dars. So‘zning atash ma’nosi.	479-482-mashqlar. 1- va 2-topshiriqlar.
160-dars. Bir ma’noli va ko‘p ma’noli so‘zlar.	483-486-mashqlar, topshiriq.
161-dars. So‘zning o‘z va ko‘chma ma’nolari.	487-491-mashqlar. 1- va 2-topshiriqlar.
162-dars. Yozma ish.	Yozma ish.
163-dars. Yozma ish tahlili.	Yozma ish tahlili.
164-dars. Shakldosh so‘zlar.	492-496-mashqlar, topshiriq.
165-dars. Uyadosh so‘zlar.	497-500-mashqlar, 1- va 2-topshiriqlar.
166-dars. Paronimlar.	501-503-mashqlar, topshiriq
167-dars. Ma’nodosh so‘zlar.	505-509-mashqlar, 1- va 2-topshiriqlar.
168-dars. Ma’nodosh so‘zlarda umumiy va xususiy ma’nolar.	510-514-mashqlar, topshiriq.
169-dars. Zid ma’noli so‘zlar.	515-518-mashqlar. 1- va 2-topshiriqlar.
170-dars. Mustahkamlash darsi.	1-,2-, 3-, 4-, 5-, 6-, 7-, 8-, 9-topshiriqlar.
171-dars. Nazorat diktanti o‘tkaziladi.	Nazorat diktanti o‘tkaziladi.
172-dars. O‘zbek tili leksikasining boyish manbalari.	519-522-mashqlar. 1- va 2-topshiriqlar.
173-dars. Eskirgan so‘zlar.	523-526-mashqlar. 1- va 2-topshiriqlar.
174-dars. Yangi so‘zlar.	527-530-mashqlar. 1- va 2-topshiriqlar.
175-dars. Iboralar.	531-534-mashqlar. Topshiriq.
176-dars. Tasviriy ifoda.	535-539-mashqlar. Topshiriq.
177-dars. Mustahkamlash darsi.	1-, 2-, 3-, 4-, 5- va 6-topshiriqlar.
178-dars. Yozma ish.	Yozma ish.
179-dars. Yozma ish tahlili.	Yozma ish tahlili.
180-dars. Atamalar. Ilmiy atamalar.	540-543-mashqlar, 1- va 2-topshiriqlar.
181-dars. Kasbiy atamalar.	544-547-mashqlar, 1- va 2-topshiriqlar.
182-dars. Shevaga xos so‘zlar.	548-550-mashqlar,1- va 2-topshiqlar.
183-dars. Olinma so‘zlar.	551-554-mashqlar, 1-, 2-, 3-topshiriqlar.
184-dars. Lug‘at va lug‘atshunoslik.	555-558-mashqlar. Topshiriq.
185-dars. Lug‘at turlari va ulardan foydalanish.	559-562-mashqlar, 1- ma 2-topshiriqlar.
186-dars. Mustahkamlash darsi.	1-, 2-, 3-, 4-, 5-topshiriqlar.
187-dars. Nazorat diktanti o‘tkaziladi.	Nazorat diktanti o‘tkaziladi.
188-dars. Test ustida ishlanadi.	Test ustida ishlanadi.

Yuqorida berilgan jadvaldan ko‘rinib turibdiki, umumta’lim maktablarining 5-sinf “Ona tili” darsligida leksikologiya bolimiga ois mavzular, ularga doir naza-riy ma’lumotlar, shu nazariy ma’lumotlarni mustahkamlashga qaratilgan mashq va topshiriqlar juda to‘kis berilgan. Ularning mazmun-mohiyatini tahlil qilgan holda shuni ta’kidlash mumkinki, ular standart talabiga ko‘ra induktiv ta’limga yo‘nal-tirilgan. Topshiriqlarni yechish yoki bajarish orqali o‘quvchi amaliy tahlildan nazariy xulosalarni keltirib chiqish yo‘lidan borishadi va o‘zlari muammolarni hal qilish yo‘li bilan mushohada yuritishadi va mustaqil ravishda o‘zining musraqil fikriga ega bo‘lishadi.
Darslikda berilgan mashqlar mazmuni va uni bajartirish usuli ham talab darajasida. Chunki o‘qituvchi o‘quvchilarga bu mashqlarni va topshiriqlarni bajartirishda o‘zbek tili o‘qitishning innovatsion texnologiyalarini unumli va o‘rinli foydalana olish imkoniga ham ega.
Akademik litseylarning davlat ta’lim standarti, o‘quv dasturi va hozirgi o‘zbek adabiy tili darsliklariga ham leksikologiya bo‘limini o‘qitish uchun ma’lum miqdorda o‘quv yuklamasi ajratilgan¹⁴. Unga ko‘ra o‘quv dasturida bu bo‘limni o‘qitish akademik litseylarning 2-bosqichiga to‘g‘ri keladi, jami 26 soat vaqt ajratilgan bo‘lib, 3-14-darslar mazmuniga leksikologiya bo‘limiga doir nazariy ma’lumotlar va amaliy mashq hamda topshiriqlar joylashtirilgan.¹⁵ Unda quyidagi mavzularni o‘rgatish nazarda tutilgan:
Leksikologiya. So‘z va leksema.
Bir ma’noli va ko‘p ma’noli so‘zlar. Ko‘chma ma’nolar va ularning turlari.
Metofora va metonimiya hamda ularning uslubiy xususiyatlari.
Sinekdoxa va vazifadoshlik hamda ularning uslubiyati.
Atama va atamashunoslik. Atamashunoslik muammolari.
O‘zbek tili leksikasining rivojlanishi. O‘zbek tili leksikasiningboyish manbalari.
Qo‘llanish doirasi chegaralanmagam va chegaralangan so‘zlar. Nomshunoslik.
Omonim va sinonimlar hamda ularning uslubiy xususiyatlari.
Antonimlar va ularning uslubiy xususiyatlari. Takrorlash.
Barqaror birikmalar.
Maqol va matallar.
Hikmarli so‘zlar (aforizmlar). Takrorlash.
Akademik litseylarning “Hozirgi o‘zbek adabiy tili” o‘quv dasturini umumta’lim maktablarining “Ona tili” o‘quv dasturining uzviy davomi ded aytish mumkin, chunki maktab dasturida sof nazariy leksik bilimlar berilishi nazarda tutilgan bo‘lsa, akademik litseylarning bu o‘quv dasturida uning uslubiy xususiyatlariga e’tibor berish ko‘zda tutilgan.
Darslikda berilgan mavzular va mashqlar mazmunini quyidagi jadvalda aniq ko‘rsatib berish mumkin.¹⁶