Shopulatova nasiba umirovna said ahmad asarlarining leksik-stilistik

Umumiy xulosalar

Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati

---

5

ISHNING UMUMIY TAVSIFI 

Mavzuning dolzarbligi. Har qanday milliy til kabi o’zbek tili ham o’zbek
millatini birlashtiruvchi, uning milliy ruhini ifodalovchi vositadir. Chunki 
Respublika Prezidenti ta’kidlaganidek: “Jamiki ezgu fazilatlar inson qalbiga,
avvalo, ona allasi, ona tilining betakror jozibasi bilan singadi. Ona tili bu 
millatning ruhidir. Ona tilini yo’qotgan har qanday millat o’zligidan judo
bo’lishi muqarrar”
1
.

XX asr oxiri va XXI asr boshi o’zbek nasri (xususan, qissa va romanlari) 

borasidagi kuzatilgan tadqiqotlarda ularga, asosan, adabiyotshunoslik nuqtai

nazaridan yondashilib, yozuvchining ijtimoiy-falsafiy qarashlari, qahramon va 
ruhiyat muammosi, psixologik tasvir, bayon usuli va boshqalar haqida fikr
yuritiladi.
Bu davr asarlaridagi mualliflarning til imkoniyatlaridan foydalanish 

masalasi yoki qissa va romanlarning lisoniy jihati deyarli yoritilmagan, aytish

mumkinki, nasriy asarlarning bu jihatiga endi-endi e’tibor qaratilmoqda. 
Jumladan, Karimov S.A. “O’zbek tilining badiiy uslubi”doktorlik dissertatsiyasi,
Yo’ldoshev M. “Cho’lpon badiiy til mahorati” nomzodlik ishi, Normurodov 
R.U. “Shukur Xolmirzayev asarlarining til xususiyatlari” nomzodlik ishlarini
keltirish mumkin. 
Ilgariroq badiiy asar poetikasiga nisbatan lisoniy yondashuvga harakat
H.H.Niyoziy, Cho’lpon, A.Qodiriy, Oybek, G’.G’ulom, A.Qahhor, Said Ahmad 
kabi adiblar ijodiga nisbatan kuzatiladi.
Shomaqsudov A. “O’zbek adabiy 

tilining rivojlanishida Hamza ijodining ahamiyati”, Shoabdurahmonov Sh.

“Oybek romanlarining tili va stili”, To’rabekova S. “G’afur G’ulom 
poemalarining tili va stili haqida”, Samadov Q. “Oybek til mahoratining ba’zi
masalalari”, Turdialiyev B. “Hamza va o’zbek adabiy tili”, Aliyev A.Yu. 
“Abdulla Qodiriy «Obid ketmon» qissasining ba’zi til xususiyatlari” , Yuldashev
B. “Yaz

ыk i stil proizvedeniy Saida Axmada” ishlarini sanab o’tish mumkin.

1
Karimov I. A. Adolat, Vatan va xalq manfaati har narsadan ulug’. –Toshkent: O’zbekiston, 1998. –B.59.

---

6
So’nggi davr yozuvchilari nasriy asarlari xususidagi ilmiy tadqiqotlar 

xarakteri, asosan, adabiy tahlil doirasida ekanligi va badiiy asar tilini lingvistik

jihatdan o’rganishga ehtiyoj ortganligi bois, keyingi paytda lingvopoetik tahlilga 
e’tibor ancha kuchaydi. Bu borada qator ishlar ham amalga oshirildi. Xususan,
R.U.Normurodovning «Shukur Xolmirzayev asarlarining til xususiyatlari» 
(2000),
M.Yo’ldoshevning 
«Cho’lpon so’zining
sirlari» (2002), 
G.Muhammadjonovaning
«80-yillar 
oxiri
90-yillar 

boshlari

o’zbek

she’riyatining

lingvopoetik 
tadqiqi» (2003),
M.Muhiddinov 
va
S.Karimovlarning 

«G’afur
G’ulomning 

poetik
mahorati» (2003), 

D.Ne’matovaning «Cho’lpon publitsistikasining lingvistik xususiyatlari» (2004),

S.Boymirzayevaning «Oybek prozasining lingvostilistik tadqiqi» (2004) kabi 
tadqiqotlarida Cho’lpon, Oybek, G’afur G’ulom kabi so’z ustalari ijodini
o’rganishga bag’ishlangan an’anaviy mavzular yoki she’riyat borasida 
tadqiqotlar olib borilgan. Bular ichida Shukur Xolmirzayev ijodi tahliliga
bag’ishlangan tadqiqotdagina belgilangan davr nasrining o’ziga xos poetik 
xususiyatlarini o’rganish maqsad qilib olingan. Bu borada muayyan ishlar
amalga oshirilganiga qaramay, ko’rsatilgan davrdagi ayrim yetuk ijodkorlar 
asarlarining lisoniy jihatlari deyarli o’rganilmaganligi ishning dolzarbligini
belgilaydi.