Shopulatova nasiba umirovna said ahmad asarlarining leksik-stilistik

qilinmagan rohat xuddi bir tadbirdek o’tadi- ketadi. (“Jimjitlik”, 32- bet).
10.

Tolibjon bu gaplarni jimgina eshitarkan, ertalabdan beri ko’ziga

telba bo’lib ko’ringan tog’a endi adolatsizlik, shafqatsizlik qurboni, iflos. 


jirkanch qo’llar g’ijimlab tashlagan ayanchli bir kimsa sifatida namoyon
bo’ldi. (“Jimjitlik”, 40- bet). 
11.
– Xudoyo xudovando, shu odam xonavayron bo’lsin! Shu

eshikdan lopillab tobutlar chiqsin! E xudo, borliging rost bo’lsa, shu odamni

baxtiqaro qil! Umri xorlikda, zorlikda o’tsin, omin! (“Jimjitlik”, 46- bet). 
12.
Oftob o’chayotgan mahal ikki odam bir-biriga baqamti qilib, 

churq etmay turardi. Birining ichi to’la alam, dard. Biri esa butun bir

xonadonni vayron qilgan, endi qasos onlari kelganda taqdirga chap berib 
bo’lmasligiga aqli yetib, bu dunyodan umidini uzib, lolu hayron turardi.

(“Jimjitlik”, 46- bet).
13.

Nurmat tog’a o’jar, qaysar, jahldor odam edi. Umuman

tog’liklarning o’z o’jar qonunlari bo’ladi. (“Jimjitlik”, 48- bet).
14.
Hojimurod o’ylab – o’ylab, bironta qilgan xayrli ishini topolmadi. 

Ko’z oldiga odamlarga qilgan jabri, nohaqligi kelaverdi. (“Jimjitlik”, 49- 

bet).
15.

Bu xato emasdi. Pastkashlik ham emasdi. Bu vahshiylik,

jirkanchlik edi. (“Jimjitlik”, 50- bet).

---

22

16.

Joni uzilgan odamdek, tosh bag’ridan harorat ketdi. Tongga

yaqin badanni uzib oladigan muzga aylandi. Hojimurod qaltirab o’rnidan 
turdi. Havo salqin, muzdek edi. Hojimurod titrab- qaqshab yuqoriga chiqa
boshladi. Giyohlarga tushgan shudring tomchilari ham muzdek. (“Jimjitlik”, 


51- bet).
17.

Tolibjon har tong ana shu manzaralarni tomosha qilgani

chiqadi. Tiniq, chang – g’ubordan xoli, shaffof havo hech qanday ta’rifga 
sig’maydigan ko’rinishlardan Tolibjon huzur qilardi. Uning tarang tortilgan
asablariga sokinlik halovat, orom berardi. (“Jimjitlik”, 53- bet). 
18.

Bola qilgan ishi gunohligini bilmay jilmaydi. Bir chiroyli

jilmaydi. Beg’ubor, shirin jilmayish edi bu. (“Jimjitlik”, 55- bet). 
Og’zaki va yozma nutqda sinonimlarning katta amaliy ahamiyati bor.
Sinonimlar nutqiy ta’sirchanlikka asoslanib, kitobxonning so’z boyligini
oshiradi. Sinonimlar til lug’at sostavining qanchalik boy va rang-
barangligini ko’rsatuvchi belgilardan biridir.
1
Ma’nodosh so’zlar

leksemalarni o’rinsiz takror ishlatishga yo’l qo’ymaydi, badiiy nutq

uslubining ravonligini ta’minlaydi, jumlalarning ixcham tuzilishiga keng yo’l 
ochadi, semalarni o’rganish jarayonida chuqur fikr yuritishga imkon beradi.
Ma’nodosh so’zlar badiiy adabiyotda muhim tasvirlash vositalaridan
biri hisoblanib, yozuvchi ular yordamida qahramonlarning xarakter-
xususiyatlarini, voqea-hodisalarni, manzaralarni, badiiy tasvirlarni aniq, 
ravshan va jonli qilib ifodalay oladi.
Xullas, sinonimlar tildagi go’zallik va rang-baranglikni ro’yobga
chiqarishda muhim ahamiyatga egadir.
Har bir kitobxon o’z nutqini o’stirishi, o’z so’z xazinasini boyitishi
uchun sinonimlarni va ularning qo’llanishini yaxshi bilishi, o’rganishi va bu
so’zlardan unumli foydalana bilishi lozim.

1

Pinxasov. Hozirgi o’zbek adabiy tili. Leksikologiya va frazeologiya. “O’qituvchi”. – T ,

1969y, 25b 

---

23