Shomaksudova, M. Israil \ oav da yozma matn. Nutq va munozara

2012.P.  145.
32

---

g'arbiy Eron podshohining nabirasi Kaykovus ibn Iskandar o'7. o‘g ii  Gilonshohga 
bagishlab  yozgan  “Qobusnoma”  asarida 
sarlavha  tanlash,  ya’ni  boblarni 
belgilashda qoilanilgan nomlar quyidagicha ishlatilgan:
Birinchi bob “Parvardigori olamni tanimoq zikrida;
Ikkinchi bob “Payg‘ambarlaming hilqati zikrida”.
0 ‘ttiz  to‘qqizinchi  bob  ‘'Dabirlik  va  kotiblik  zikrida”  kabi. 
Bu  kabi 
sarlavhalar  o‘quvchi  xohlagan  va  qiziqqan  mavzuni  hech  qiyinchiliksiz  topib 
o‘qishga katta imkon yaratadi.
Sarlavha  va  matn  boshlamasi  (yoki  tugallanmasi). 
Har  bir  ijod mahsuli 
borki, u hech qachon nomsiz, ya’ni  sarlavhasiz bo‘lmaydi.  Shunday  ekan,  asar va 
maqolaning  mazmuni  hamda  mohiyati  sarlavha  bilan  chambarchas  bogiiqdir. 
Sarlavha  tanlash  muallifdan  so'z  tanlash  san’atini  egallashni  talab  etadi.  So‘z 
inulkining  sultoni  hazrat  Alisher  Navoiy  mana  shu  so‘z  tanlash  borasida 
quyidagilarni  aytib otganlar:
So'zni ko‘neilda pishirmaguncha tili:a keltirma.
Va har nekim. ko'imilda bor til та surma...
Shuning  uchun  ham  sarlavha  tanlashda  har  qanday  so‘zni  qo‘llash  nojoiz. 
Chunki,  birinchi  jumla  hamisha  o'quvchi  diqqat  markazida  turadi.  U  muhim 
ahamiyatga ega.
Sarlavha  o‘quvchi  uchun  axborot  matnlarini  tanlashga,  ulami  bir-biridan 
farqlashga 
imkon  beradi. 
B u  
hoi  jumalistlar  zimmasiga  alohida 
m a s 'u liy a t 
yuklaydi. 
Shu bois bo‘lajak qalam  ahli uchun  gazeta  sarlavhalari uslubiyati  bilan 
yaqindan 
tanishish hamda muayyan malakaga ega bo‘lish muhim ahamiyatga ega. 
Sarlavha 
doimo biror bir hodisa yoki 
g 'o y a n in g  
mohiyatini  ochib  berish vositasi 
hisoblanadi, 
demak, 
b u  
vosita  ustida  ishlash  jumalist,  yozuvchi,  muharrirdan 
alohida 
mas’uliyat  talab  qiladi.  Gazetaning  nomi  aniq,  onimabop.  sodda,  ravoa 
hamda 
k o ‘p  
sonli  auditoriyaga  tushunarli  bo‘lishida  ixcham,  e’tibomi  torta