Shohjahon normurodov

TOPSHIRIQ-5. Gumon olmoshlarining tagiga chizing.
1. Pochchamdan dasturxonni olib qoqish uchun gilosning yonidan o‘tarmanmi, allanima baloga turtinib ketdim. (Abdulla Qahhor) 2. Shorahim ko‘z yoshidan hech narsani ko‘rmay, allanimalar deb g‘udrandi.
(O. Yoqubov) 3. Allaqayerdan oyim paydo bo‘ldi. (O‘. Hoshimov) 4. Aniq yili esimda yo‘q, Allaqaysi
zamonda Bir qishloqda ota-o‘g‘il Yashar ekan omonda. (A.Oripov) 5. Hovlida allakimning qorasi ko‘rindi. (Oybek) 6. Qaysidir yili, aniq esimda yo‘q, qish juda erta keldi. (Qo‘chqor Norqobil) 7. Bu yigitning nimasidir unga rahmatli otasini eslatardi. (Farid Usmon) 8. Birovning aybini senga aytgan sening
aybingni ham birovga aytadi. (Maqol)
OLMOSHLARNING TUZILISHIGA KO‘RA TURLARI
Olmoshlar tuzilishiga ko‘ra sodda, qo‘shma, juft va takroriy bo‘ladi.
1.SODDA OLMOSHLAR – Faqat bir asosdan iborat bo‘lgan olmoshlar sodda olmoshlardir: Kim?, nima?, hamma, barcha singari tub olmoshlar, kimdir, qaysidir, allakim, allaqanday singari yasama olmoshlar sodda olmoshlardir.
2.QO‘SHMA OLMOSHLAR – ikki asosdan tashkil topgan olmoshlar qo‘shma olmoshlar hisoblanadi. Hech kim, hech qachon, har bir, har kim, mana shu, ana o‘sha kabi olmoshlar qo‘shma olmoshlardir.
Sodda olmosh qismlari qo‘shib, qo‘shma olmosh qismlari esa ajratib yoziladi.
3.JUFT OLMOSHLAR – Bir-biriga mazmunan yaqin bo‘lgan olmoshlarning birikuvidan hosil bo‘lgan olmoshlar juft olmoshlar sanaladi: sen-men, u-bu, siz-biz.
4.TAKRORIY OLMOSHLAR – Bir olmoshning aynan takrorlanishidan hosil bo‘lgan olmoshlar takroriy olmoshlar hisoblanadi: shu-shu, nima-nima, kim-kim va hokazo.
Juft va takroriy olmoshlar qismlari chiziqcha bilan yoziladi.
Olmoshlar boshqa so‘zlarning yasalishiga asos bo‘lishi mumkin. O‘zboshimcha, o‘zbilarmon, manman kabilar sifat, o‘zidan ketmoq, o‘ziga kelmoq iboralar sanaladi.
ESLATMA: “U” kishilik olmoshi va ko‘rsatish olmoshini ham tarkibida bor. Ularni farqlashda gapninig konteksti va so‘roq muhim ahamiyatga ega.
“U” Kishilik olmoshi bo‘lganda gapda KIM? So‘rog‘iga javob bo‘ladi va gapda sifatlovchi aniqlovchidan tashqari boshqa gap bo‘lagi vazifasida keladi.MASALN: U darsga kelmadi.(kim? Ega), Uni kitobi menda qolib ketdi.(kimni? To‘ldiruvchi).
“U” ko‘rsatish olmoshi bo‘lganda QAYSI? So‘rog‘iga javob bo‘ladi va gapda sifatlovchi aniqlovchi bo‘lib keladi. MASALAN: U kitob menga juda yoqadi.(qaysi? S.A).