Shohjahon normurodov

Otning sintaktik shakl yasovchi qo‘shimchalariga egalik va kelishik kesimlik qo‘shimchalari kiradi:
1.Egalik: -m, -im, -imiz, -ing, -ingiz, -si, -i ukam kitobim.
2.Kelishik: -ning, -da, -ni, -ga, -ka, -qa, -dan kitobning, uydan.
3.Kesimlik shakli: -man, -san, -miz, -siz, -dir; talabaman, talabasan, talabadir, talabasiz.
Fe’llarning sintaktik shakl yasovchi qo‘shimchalariga shaxs-son, zamon, mayl qo‘shimchalari kiradi:
1.Shaxs-son: -m, -ng, -k, -ngiz, -man, -miz, -san, -siz Boraman, o‘qiymiz, kelasan, ishladim, o‘ynadik, ketsangiz, o‘ylasang.
2. Zamon: -di, -(i)b, -gan (-kan, -qan), -yap(ti), -moqda, -(a)yotir, -(a)yotib, -a, -y, -(a)r ytdi, aytgan, aytgan ekan, aytgan edi, aytgan emish.
3. Mayl: -(a)y, -(a)yin, -gin (-kin, -qin), -(i)ng, -sin, -(a)ylik, -(i)nglar, -sa, kelsa, borayin kabi.
So‘zning ma’noli qismlari ma’lum tartibga ega. Ularning joylashuvi quyidagicha bo‘ladi: asos + so‘z yasovchi + lug‘aviy shakl yasovchi + sintaktik shakl yasovchi. Ularni shartli belgilar orqali shunday
ko‘rsatish mumkin:
asos + so‘z yasovchi + lug‘aviy shakl yasovchi + sintaktik shakl yasovchi. Masalan kitob-xon-lar-ga.
10-DARS SO‘Z TURKUMLARI
So‘zlarning so‘rog‘i va qanday umumlashgan ma’no ifodalashiga ko‘ra guruhlarga bo‘linishi so‘z turkumlari hisoblanadi. So‘z turkumlari ma’no va vazifasiga ko‘ra quyidagi guruhlarga bo‘linadi:
1. Mustaqil so‘zlar (fe’l, ot, sifat, son, olmosh, ravish).
2. Yordamchi so‘zlar (ko‘makchi, bog‘lovchi, yuklama).
3. Alohida olingan so‘zlar (undov, so‘zlar, taqlid so‘zlar, modal so‘zlar).
Ma’lum bir so‘roqqa javob bo‘lib, biror gap bo‘lagi vazifasida keladigan so‘zlar mustaqil so‘zlar sanaladi: fe’l, ot, sifat, son, olmosh va ravishlar mustaqil so‘zlardir.
Berilgan so‘zlarni qaysi so‘roqqa javob bo‘lishiga ko‘ra joylashtiring. Oltin, gilos, moviy, yashil, ishlamoq, o‘n, ming, o‘sha, bu, Salim, tog‘a, opa, bormoq. Kim? Nima? Qanday? Necha? Qancha? Qaysi? Nima qilmoq?
FE’L
Nima qilmoq?, nima bo‘lmoq? so‘roqlariga javob bo‘lib, shaxs yoki narsalarning harakat, holatini ifodalagan so‘z turkumi fe’l deyiladi. MASALAN: bo‘lmoq, sanamoq, ko‘rmoq, qilmoq, buyurmoq.