Шодиев Т. Ш., Ишназаров А. И., Алимов Р. Х. ИҚтисодий ўсишнинг математик

Иқтисодий динамика
деб – маълум бир иқтисодий тизимда вақт 
оралиғида ўзгариб турувчи иқтисодий ҳолатга айтилади. 
Иқтисодий динамика статик ва динамик бўлиши мумкин. 
Статик динамика деганда, бу иқтисодий тизимда маълум бир ўзгаришлар 
бўлмаслиги, иқтисодий фаолликнинг пасайиб бориши тушунилади. 
Динамик ҳолатда эса иқтисодий тизим турли хил омиллар ва 
жараёнларнинг таъсири остида доимий равишда ўзгариб бориши тушунилади. 
Иқтисодий динамиканинг асосий кўрсаткичларидан бири – бу иқтисодий 
ўсишдир. 
Иқтисодий ўсиш деганда, одамларнинг талаб-эҳтиёжини қондириш учун 
зарур бўлган моддий маҳсулот ва хизматларни, яъни барча ноз-неъматларни 
ишлаб чиқаришнинг кўпайиб бориши тушунилади. Иқтисодий ўсиш нафақат 
истеъмол буюмлари, балки ишлаб чиқариш воситалари, яъни ресурсларни ҳам 
кўплаб ишлаб чиқаришини англатади, чунки ўсиш жамият аъзоларининг жорий 
истеъмолини қондириш билан чекланмай, келажакда ишлаб чиқаришни 
ривожлантириш орқали бўлғуси истеъмолни қондиришни ҳам мўлжаллайди. 
Ишлаб чиқариш фаолияти жамият ҳаётининг бирламчи асоси бўлганидан 
иқтисодий ўсиш ижтимоий тараққиёт учун моддий замин яратиб беради. 
Жамиятдаги чуқур ва сифатли ўзгаришлар иқтисодий ўсиш суръатларига қараб 
юз беради. Ҳозирги босқичда жамият ҳаётидаги шиддатли ўзгаришлар 
барқарор ўсиш натижасидир. Иқтисодий ўсиш жамиятдаги ишлаб чиқариш 
ҳажмини ёки аҳоли жон бошига яратилган маҳсулотлар ва хизматлар ҳажмини 
ортиб бориши билан ўлчанади. Уни албатта реал ялпи миллий маҳсулот ёки 
реал миллий даромаднинг кўпайиши ифода этади. 
Макроиқтисодий ўсиш – бутун жамият миқёсидаги, масалан, мамлакат 
миқёсидаги иқтисодиётни ўсишдир. У жамият ишлаб чиқариш фаолиятининг 
натижаси бўлади, турли корхона ва тармоқлардаги макроиқтисодий ўсишнинг 
мазмуни сифатида юзага келади. 

---

34 
Микроиқтисодий ўсиш – бу корхона, хўжалик фирма ва тармоқ 
доирасидаги ўсишдир, шу доирадаги меҳнат қилувчилар иқтисодий аниқроғи 
гурухий фаолиятнинг натижасидир.