Shaxsiy kompyuterlar uchun mikroprotsessorlar

           
BQ 
 
(бошкарувчи кисм) 
 
 
 
 
 
 
AMQ 
 
(операцион кисм)
 
 
bo‘yruq 
 
operandalar 
 
natija 
 
у
1
 
у
2
 
 
у
n
 
 
 
 
p
1
     p
2
 …             p
 
 
      XQ
 
 

---

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
4-rasm. 
Berilgan  amalning  bajarilishini  ta’minlovchi  mikrobuyrug‘lar  va  mantiqiy 
shartlar  ketma-ketligi  shu  amalning  mikrodasturi  deyiladi.  Misol  tariqasida 
ko‘zg‘almas vergulli sonlarni bir-biriga bo‘lish amalining mikrodasturini ko‘raylik. 
Bu  amalni  bajaruvchi  qurilma  (4  -  rasm)  amal  bajarilishidan  oldin  bo‘linuvchini 
saqlovchi to‘plovchi jamlagich (SM)dan; bo‘luvchini saqlovchi registr (RGX) dan, 
amal  bajarilgandan  so‘ng  hosil  bo‘lgan  bo‘linmani  saqlovchi  registr  (RGY)  dan, 
takt schyotchigi (CrT) va xona turining to‘lib – toshishini belgilovchi trigger (TP) 
dan iborat. 
Amal  bajarilishida  avvalo  bo‘linmaning  ishorasi  aniqlanadi.  Agar 
bo‘linuvchi  va  bo‘luvchining  ishoralari  har  xil  bo‘lsa  (amal  bajarilishida  avvalo 
bo‘linmaning  ishorasi  aniqlanadi)  (sign  SM 

sign  RGX),  bo‘linmaning  ishora 
xonasida  «1»  holat  o‘rnatiladi  (sign  RGY:=1)  va  demak,  bo‘linma  manfiy  son 
bo‘ladi. Agar ishoralar bir xil bo‘lsa, amalning bu bosqich bajarilmaydi va RGY, 
GrT  da hamda SM va RGX ning ishora xonalarida «0» holat o‘rnatiladi. Agar  SM 
ning  ishora  xonasida  «0»  yozilgan  bo‘lsa,  bo‘linuvchidan  bo‘luvchi  ayriladi. 
Buning  uchun  SM  ga  RGX  da  saqlanuvchi  son  teskari  kodda  uzatiladi 
(SM:=SM+RGX
tesk
). Natijada musbat son hosil bo‘ladi (sign SM = 0), bo‘linuvchi 
bo‘luvchidan katta ekanligi ma’lum bo‘ladi, ya’ni xona to‘rining to‘lib – toshishi 
sodir bo‘ladi (TP: = 1)  va amal bajarilishi to‘xtatiladi.  
Agar  bo‘linuvchidan  bo‘luvchini  ayirganda  manfiy  son  hosil  bo‘lsa    (sign 
SM  q  1),  takt  hisoblagichida  saqlanuvchi  son  bittaga  orttiriladi  (CrT-CrT+1) 
hamda SM va RGX dagi sonlar chap tomonga bitta xonaga suriladi (SM:=L1(SM); 
RGX:=L1(RGX)). Agar biror taktda bo‘linuvchidan bo‘luvchini ayirganda SM da 
manfiy  son  hosil  bo‘lsa,  keyingi  taktda  SM  va  RGX  dagi  sonlar  bir  –  biriga 
qo‘shiladi (SM:=SM+RGX), ya’ni qoldiq tiklanmaydigan bo‘lish amali bajariladi. 
Agar  biror  taktda  (birinchi  takt  bundan  istisno)  bo‘linuvchidan  bo‘luvchini 
ayirganda  SM  da  musbat  son  hosil  bo‘lsa,  RGY  ning  n  –  xonasida  «1»  holati 
o‘rnatiladi (RGY(n):=1), n taktdan so‘ng (CrT=n) bo‘lish amali tugalandi.      
Mikrodasturlarni  tavsiflashda  algoritmlarning  graf  –  sxemasi,  mantiqiy 
sxemasi va matritsa sxemasi tillari ishlatiladi. Algoritmlarning graf – sxemasi AGS 
– mikrodasturni tashkil qiluvchi mikroamallarning bajarilishi tartibini belgilovchi 
uchlar  va  ular  orasidagi  bog‘lanishlardir.  Uchlar  to‘rt  xilga  bo‘linadi:  boshlanish 
uchi, operator uchi, shart uchi, tugash uchi.