Shaxs rivojlanishining yoshga bog’liqlik xususiyatlari

«Individ» tushunchasini turlicha talqin qilish mumkin. Avvalambor, individ – bu yagona tabiat mavjudoti sifatidagi odam, Homo sapiens turiga mansub vakil. Ushbu holatda individ biologik turning umumiy irsiy xossalarini tashuvchi biologik organizm (har bir odam individ bo‘lib tug‘iladi) sifatida tushuniladi, ya’ni, insonning biologik mohiyati ta’kidlanadi. Lekin ba’zida «individ» tushunchasi odamni insoniy umumiylikning alohida vakili, mehnat qurollaridan foydalanuvchi ijtimoiy mavjudot sifatida belgilash uchun qo‘llaniladi.

Tarbiya jarayonini ilmiy asoslangan tarzda olib borish uning qonuniyatlarini chuqur urganishni talab qiladi. Bu qonuniyatlar voqieadlarning muayyan rivojlanishi uchun sharoit yaratuvchi sabab va oqibat urtasidagi muhim, zarur ichki aloqalarning ifodasi sifatida namoyon bo’ladi. Tarbiya jarayonining asosini ijtimoiy xayotining ob`ektiv talabalarini, insonning ijtimoiy mohiyatini va tabiatni aks ettiruvchi qonuniyatlar tashkil etadi. 

Tarbiya jarayonini ilmiy asoslangan tarzda olib borish uning qonuniyatlarini chuqur urganishni talab qiladi. Bu qonuniyatlar voqieadlarning muayyan rivojlanishi uchun sharoit yaratuvchi sabab va oqibat urtasidagi muhim, zarur ichki aloqalarning ifodasi sifatida namoyon bo’ladi. Tarbiya jarayonining asosini ijtimoiy xayotining ob`ektiv talabalarini, insonning ijtimoiy mohiyatini va tabiatni aks ettiruvchi qonuniyatlar tashkil etadi. 

Ijtimoiy tarbiya mazmuni moddiy ishlab chiqarish usuli, jamiyatning ijtimoiy tuzilishi, siyosiy tuzum hamda milliy mafkura g`oyalari asosida qaror topadi. Ijtimoiy jamiyatining ijtimoiy-iqtisodiy hamda siyosiy g`oyaviy asoslarini tashkil qiladigan tarbiyaning mazmuni va uning olib borilishiga kuchli ta`sir ko’rsatiladigan ijtimoiy jarayonlar tarbiyaning sub`ektiv omillari sirasiga tarbiya muassasalari, jamoat tashkilotlari, Oqituvchilar, tarbiyachilar, oila muhiti, jamotchilik dunyoqarashi, mafkura g`oyalari, shaxsni har tomonlama rivojlantirishga oid faoliyat kabilar kiradi.

Shaxsning rivojlanishi tarbiyaning g`oyaviy mazmuni va sifat darajasiga bog`liqdir. Ayni chog`da tarbiyaning mazmuni, shakl va metodlari, shaxsning rivojlanish darajasiga ham bog`liq.Tarbiya jarayoni psixologiya fani asoslarini,shaxsning psixologik va fiziologik rivojlanish qonunlarini bilishni talab qilad. Tarbiyachi (Oqituvchi) tarbiyalanuvchi (oquvchi) shaxsnini har tomonlama urganishi vashu asosida ta`sir ko’rsatishi lozim. Tarbiyalanuvchining shaxsiy xususiyatlari va imkoniyatlari hisobga olinmas ekan, tarbiyaviy ta`sir bir tomonlama yoki tasodifiy bo’lib qoladi. Shuningdek, ular boshqa tarbiyaviy ta`sirlarga mos bo’lmay qoladi. Tarbiyalanuvchilarning faoliyati jamiyat uchun qanchalik foydali ravishda maqsadga muvofiq tashkil etilar, shaxs va jamiyat urtasidagi munosabatning oqilona bo’lishi ta`minlar ekan, tarbiya jarayoni shunchalik samarali bo’ladi. Shaxs faoliyati ijtimoiy munosabatlar negizida yo’lga qo’yilib, tizimli tarzda kechadi. Sub`ekt (shaxs ) > ob`ekt (ijtimoiy borliq) > ijtimoiy munosabatlar tarzda tashkil etiladigan aloqajarayoni shaxs faoliyati mazmuni va yo’nalishi-ni ham belgilashi mumkin. Ijtimoity munosabatlarni tashkil etish jarayonida shaxsga borliqni his etish, o’z- o’zini anglash, aloqa aralashuv va o’zlashtirish sanaladi.