Sharq tillari

 

---

82 

BA’ZI OLD KO’MAKCHILARNING MA’NOLARI
 
٢ك\fi\ predmetni joylashgan o‟rinni va harakatni vaqtini bildiradi 
(holatini).Masalan;
غُٖ٘ٔا ٢ك \fi masna‟i\-zavodda, ذ٤جُا ٢ك \fi al-bayti\-uyda,
ْ٣كبوُا ٢ك \fi l-qodimi\-qadimda. 
٢ِػ\a‟la\ ham
٢ك \fi\ ifodalagan ma‟noni beradi, faqat biror narsani ustida 
ekanligini ifodalaydi ٢ك \fi\ esa ichida ekanligi bildiradi.Masalan;
٢ِػ
ٗهلاا \a‟la al-ardi\-yerda 
٢ُا\ila\ shaxs va joy(o‟rin)ni ifodalab,voqea tomonga yo‟nalganligini 
bildiradi ; خؼٓبغُا ٢ُا \ila al-jame‟ati\-universitetga, مَُٞا ٢ُا \ila as-suvqi\-bozorga,
ِْؼُٔا ٢ُا \ila al-muallimi\-o‟qituvchiga va shu bilan birga harakatning meyyorini 
bildirib, «gacha»qo‟shimchasini ham ifodalaydi; ٌٍُٞٞٔا ٢ُا\ila al-muskuv\-
Moskvaga yoki Moskvagacha. 
٢زؽ\hatta\ ko‟makchisi vaqt va masofani chegarasini ifodalaydi;
ػبجُٖا ٢زؽ\hatta as-sabahi\-tonggacha, خؼٓبغُا ٢زؽ \hatta al-jame‟ati\-
universitetgacha. 
ٖٓ \min\ bir necha ma‟nolarni ifgodalaydi a)chiqish kelishigi ma‟nosida
َجغُا ٖٓ\min al-jabali\-tog‟dan, خثبـُا ٖٓ \min al-g‟obati\-o‟rmondan. B)materialning 
nimadan qilinganligini bildiradi; تٛم ٖٓ ْربف \hotamu min zahabin\-tillo 
uzuk.v)ta‟alluqlikni va ajratishni bildiradi;
ٖٓ 
خلئبٛ
ٖ٤ل٤وضُٔا\toifatun min al-musaqqifina\-madaniyatlilar guruhidan. 
ة\bi\ jonsiz pridmetlar uchun ishlatilib voqeani yo‟nalishini va qurol aslaha 
ma‟nosida keladi; 
بث ةوٙ
ا
بٖؼُ
\daraba bi-alasoi\-tayoq bilan urdi, 
ٍٝوٛ
بٖؼُبث\harvala bi al-aso\ -tayoqni olib, yugurib ketdi. Shu bilan birga predmetning 
joylashgan o‟rnini ifodalaydi (٢ك fi – ga o‟xshab); 
حوٛبوُابث\bi al-
qohirati\-Qohirada. 
غٓ\ma‟a\ harakatni birgalikda qilganligini bildiradi; ًهلُٔا غٓ \ma‟a al-
mudarrisi\-o‟qituvchi bilan. 
ٍ\li\ maqsad, sabab, egalig va boshqa ma‟nolarni ifodalaydi;
مهُٞا غٗبٖٓ\masani‟u lil-varoqi\-qog‟oz fabrikasi,
خثور
خػاهيُِ خؾُبٕ 

---

83 
\turbatun solihatun liz-ziro‟ati\-ziro‟at uchun unumli yer, ةبزً ِْؼُِٔ \lil-
mu‟allimi kitabun\-o‟qituvchida kitob bor,
تُبطُِ ٍبه\qola lit-tolibi\-
u talabaga –dedi. 
ل٘ػ\i‟nda\ kimningdir yoki nimaningdir yonida ekanligini bildiradi;
ِْؼُٔا ل٘ػ\i‟nda al-mu‟allimi\-o‟qituvchining oldida(yonida). 
ى\ka\ ko‟makchisi qiyoslash uchun xizmat qiladi; هبُ٘بً\ka-an-nari\-olovdek, 
ٖػ\a‟n\ dan, bilan, haqida ma‟nolarini beradi;
وٛبف ت٤ٛ ٖػ \a‟n toyyibi 
hotirin\- chin dildan, ٖ٤ٔ٤ُا ٖػ \a‟n il-yamini\-o‟ng tomondan. ٖػ \a‟n\ -haqida 
ma‟nosida kelganda «so‟ramoq»fe‟lidan keyin qo‟yiladi;Masalan 
ٖػ ٍبٍ
ْ٤ٍِ\sa‟la a‟n salimin\- u Salim haqida so‟radi. 
Matnni yozing va tarjima qiling.