«sharq» nashriyot-matbaa aksiyadorlik kompaniyasi

Neft sanoat
i
.
 Nefts z hoz rg  zamon  qt sod yot n  yur t sh mumk n emas. 
Neft xom hol da  shlat lmayd . Qayta  shlash nat jas da undan turl  x l yoq lg‘ , 
ya’n  k myov y mahsulotlar ol nad . Neftn  qaz b ch qar sh xarajat  ko‘m rn  
qaz b ch qar sh xarajat dan o‘rta h sobda 4 barobar kam. M ll y  qt sod yotda 
neftdan keng foydalan sh juda ko‘p mablag‘n  tejashga  mkon berad .
Mahsulot b rl g n  ol sh (aytayl k, 1 t neft qaz b ch qar sh) uchun keta-
d gan pulda  fodalangan hamma xarajat 
mahsulot tannarx
i
 
dey lad .
Neftn ng tannarx  u qanday chuqurl kdan ol nayot ganl g dan ko‘ra kon-
n ng neftga qanchal k boyl g ga bog‘l q. Neft qaz b ol shn ng eng arzon usul  
fontan  usul   bo‘l b,  bunda  neft  quduqlardan  kondag   bos m  tufayl   ot l b 
ch qad .  Bos m  kamaygan  holda  un   turl   usullar  b lan  ko‘tar b  tur lad . 
Neftn  nasoslar yordam da ch qar b ol sh ham keng tarqalgan. Gaz s ngar  
neftn   ham  quvurlar  orqal   yubor sh  un   tash shn ng  eng  arzon  va  xavfs z 
usul d r 
(tem
i
ryo‘lda tash
i
sh ga  n
i
sbatan 4 
barobar arzonga tushad
i
).
 Qu vur  transport  
neftn   ste’mol ch larga b r maromda yetkaz b 
be r shn   ta’ m n layd .  Tur  l   trans port  vos ta-
la r  ga ort sh-tush r sh dag  muqarrar  srof gar-
ch   l k ka barham ber lad .
Ilgar g   vaqtda  neft  qayerda  qaz b  ch -
qar lsa, o‘sha yerda qayta  shlanar ed . Hoz r-
da neftn  qayta  shlash sanoat  mahsulotlar  
25-rasm. 
Muborak gazni qayta 
ishlash korxonasi.
http://eduportal.uz

---

37
qayerda ko‘p  ste’mol q l nsa, neft o‘sha yerga yetkaz l b, qayta  shlanad . 
Bunday q l nmasa, neft mahsulotlar n ng har b r tur n  yubor sh uchun alo-
h da quvurlar kerak bo‘l b, transport xarajatlar  q mmatlash b ketad . 
Mamlakat m zda ol b bor lgan geolog ya q d ruv  shlar  nat jas da ko‘plab 
gaz-neft  konlar   top lmoqda  (26-rasm).  Jumladan,  1992-y lda  Namangan 
v loyat da M ngbuloq neft kon  och ld . 
Neftga bo‘lgan eht yojn ng uzluks z ortayotganl g n  h sobga ol b, Buxo-
ro v loyat da y l ga 5 mln tonna neftn  qayta  shlay olad gan zavod qur ld . 
Bu korxona 1997-y ldan mahsulot bera boshlad . Hoz r 50 turdan ort q neft 
mahsulotlar   shlab ch qar lmoqda. 
O‘zbek stonda  ste’molga  yet shmayotgan  neft  xor jdan  mport 
q l nmoqda.  Hoz rda  neftn   qayta  shlash  korxonalar   b r  y lda
11 mln tonna neftn  qayta  shlash quv vat ga ega.
R vojlangan  mamlakatlarga  q yoslaganda  b zda  energ ya  ste’mol   tar-
k b da  neft  mahsulotlar n ng  ulush   ancha  yuqor .  Yoq lg‘ -energet ka  ba-
lans da neft mahsulotlar  ulush  kelgus da kamay sh  zarur. Bun ng uchun 
mavjud avtomob l va traktorlarn  yang  tejamkor texnolog ya b lan j hozlash 
kerak bo‘lad . Bu ko‘p mablag‘ talab etad gan va ancha murakkab vaz fa. 
B nobar n, yaq n o‘n y ll klarda ham yoq lg‘ -energet ka balans da neftn ng 
ulush  barqaror saqlan b turad .
26-rasm. 
Neft-gazli min ta qalar.
1.
 Dastlabki ishga tushirilgan gaz konlarini geografi ya daftaringizga yozing.
2.
 Gaz quvurlar  qays  shaharlarga qays  kondan kel sh n  xar tadan an q lang.