«sharq» nashriyot-matbaa aksiyadorlik kompaniyasi



Download 10,42 Mb.
Pdf ko'rish
bet59/247
Sana16.01.2022
Hajmi10,42 Mb.
#376066
1   ...   55   56   57   58   59   60   61   62   ...   247
Bog'liq
ijtimoiy iqtisodiy geografiya 8 uzb

sun’
i
y mater
i
allar
  yaratad .  Bunday  mater allar  tufayl   k sh lar 
mehnat  ham, q shloq xo‘jal g  xomashyos  ham tejalad . 
Masalan, kapron  shlab ch qar sh uchun tab y  pak tayyorlashga qara-
ganda  20  barobar  kam  mehnat  sarf  q l nad .  Shun ngdek,  k myo  sanoat  
tufayl   shlab  ch qar shn  
komb
i
natlasht
i
r
i
sh
  st qbollar   yarat ld .  Chu-
nonch , ko‘m r, neft, gaz s ngar  yoq lg‘  xomashyolar dan energ ya hos l 
q l shda  ham,  k myo  mahsulotlar   (benz n,  paraf n)  ol shda  ham  foydala-
n l sh  energet ka-k myo komb natlar  qur shga ol b keld .
Komb
i
natlasht
i
r
i
sh
 
– sanoatn ng texnolog k jarayon j hat dan o‘zaro 
bog‘langan,  ba’zan  turl   tarmoqlarga  taalluql   bo‘l gan  b r  qancha 
shlab ch qar sh korxonalar n ng b r korxonaga b rlash t r l sh d r.
K myo sanoat n ng xomashyo bazas  boy va x lma-x l. U turl  foydal  
qaz lmalardan,  shlab  ch qar sh  ch q nd lar dan,  yog‘och,  suv,  hatto  ha-
vodan foydalanad . Turl  x l xomashyolardan foydalan sh  mkon yat n ng 
cheks zl g  k myo sanoat  korxonalar n  hamma joyda qur shga  mkon be-
rad . B roq k myo korxonalar  energ ya va suvn  ko‘p  shlat sh , ayn qsa, 
tab atga j dd y salb y ta’s r ko‘rsat sh  sabab dan ularn  hamma joyda ham 
qur sh maqbul bo‘lavermayd .
K myo sanoat n ng y r k korxonas  – Ch rch q elektr-k myo komb nat  
1940-y lda  shga tushgan. Ch rch q elektr-k myo komb nat  dastlab havo tar-
k b dag  azotdan elektr energ yas  vos tas da azotl  o‘g‘ t  shlab ch qargan. 
Buxoro v loyat da top lgan tab y gaz quvur orqal  Ch rch qqa kelt r lgach, 
komb nat  gazdan  xomashyo  o‘rn da  foy da la na d gan  bo‘ld .  Bu  mahsulot 
shlab ch qar shn ng kesk n ko‘pay sh  va tannarxn ng arzonla sh sh ga ol b 
keld . Kom b natda azotl  o‘g‘ tdan tashqar , mag n y xlor t (g‘o‘za barg n  
to‘k shda qo‘llan lad gan k myov y modda) hamda plastmassa va s ntet k 
tola ol sh uchun organ k s n tez mahsulotlar   shlab ch qar lmoqda.
Tab y  gazdan  azotl   o‘g‘ t  va  k myov y  tola  shlab  ch qarad gan  zavod-
lar Farg‘ona va Navo y sha har lar da ham barpo et ld . 1946-y lda Qo‘qonda, 
1957-y lda Samar qandda superfosfat zavod   shga tushd . 1998-y lda Q z lqum 
fosfor t komb nat   shga tush r ld . Unda 2,7 m l l on tonna fosfor t konsentrat  
ol nad .  Shun ngdek,  mustaq ll k  y llar   Qashqadaryoda  Dehqonobod  kal yl  
o‘g‘ tlar zavod , Qoraqalpog‘ stonda Qo‘ng‘ rot soda zavodlar   shga tushd .
Mamlakat m z  osh  tuz   konlar ga  ham  boy.  Xo‘jaykon,  Borsakelmas, 
http://eduportal.uz


47
?
Boyb chakon  va  Oqqal’a  kab   konlar-
da  90  m ll ard  tonna  xomashyo  bor. 
Olmal qda  yuqor   s fatl   ammofos  shlab 
ch qaruvch  zavod barpo et ld . Angrenda 
rez na  shlab  ch qarad gan  k myo  kor-
xonalar   mavjud.  Muborakda  tab y  gaz 
tark b dag   olt ngugurtn   ajrat b  olad gan 
zavod qur ld . Rangl  metallurg ya korxo-
nalar  ch q nd s dan sulfat k slota ol nad . 
Popdag   rez na  zavod da  kal sh,  rez na 
quvurlar  hamda  mash na  va  mexan zmlar  uchun    turl   x l  rez na  q smlar 
shlab ch qar lmoqda. J zzaxdag  zavodda esa pol et len plyonkalar hamda 
plastmassa quvurlar  tayyorlanad .
Qaz b ol nayotgan olt ngugurt kolchedan , marganes, bar y, talk, ohak-
tosh s ngar  m nerallar k myo sanoat n ng turl  tarmoqlar  eht yoj n  qond r-
moqda. Lok-bo‘yoq sanoat , sun’ y tola va to‘q malar (Farg‘onada), sun’ y 
charm va sun’ y jun  shlab ch qarad gan zavodlar quvvat  osh r ld .
K myo  sanoat n   jadal  r vojlant r sh  chora-tadb rlar   to‘g‘r s dag  
qarorga  muvof q  2018–2030-y llarda  k myo  mahsu lotlar   shlab 
ch qar shn  4,5 barobarga osh r sh rejalasht r lmoqda.
G drol z korxonalar  o‘tgan asrn ng 50-y llar da qur la boshlad . Yang yo‘l 
b ok myo, And jon g drol z zavodlar da asos y xomashyo – ch g t qold g‘  va 
shol  qob g‘ dan texn k et l sp rt , furfurol, ozuqa ach tq lar  (xam rturush) kab  
mahsulotlar  shlab  ch qar lgan.  90-y llar  bosh dan  bu  zavodlarda  g‘alladan 
et l sp rt   shlab ch qar la boshland . Nat jada oz q-ovqat, t bb yot, at r-upa va 
boshqa sanoat tarmoqlar ga zarur sp rtn  chetdan kelt r shga barham ber ld .
O‘zbek stonda tab y gazdan yoq lg‘  o‘rn da ham, xomashyo o‘rn da ham 
foydalan sh samaral d r. Tab y gazdan k myov y tola  shlab ch qar sh Ros-
s yadag dan 40–50 fo z arzonga tushad . Gazl , Muborak, Uchq r, Odamtosh, 
Sho‘rtan kab  tab y gaz konlar dan ol nayotgan gaz yuqor  kondensatl l g  b -
lan ajral b turad  (34-rasm). Gaz kondensat  organ k s ntezn ng asos d r. Un ng 
har tonnas dan 50 kg sun’ y kauchuk, 150 kg plast k massa, 150 kg sun’ y 
tola, 100 kg er tuvch  modda, 400 kg motor yoq lg‘ s  ol sh mumk n.
34-rasm. 
Sho‘rtangaz kimyo
maj muasi.

Download 10,42 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   55   56   57   58   59   60   61   62   ...   247




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish