«sharq» nashriyot-matbaa aksiyadorlik kompaniyasi

§. REKREATSIYA RESURSLARINI BAHOLASH

Tabiat komplekslarining dam olish maqsadlarida foydalaniladi- gan xususiyatlari yoki komponentlari rekreatsion resurslar deb ata- ladi. Masalan, manzarali o‘rmon, dengiz va okean qirg‘oqlari,

H I J K L M N

tog‘ vodiylari, g‘orlar, manzarali chiroyli o‘simliklar, ajoyib relyef shakllari, muzlar shular jumlasidandir.

Rekreatsiya (tiklash, o‘rnini to‘ldirish)ning qamrovi katta bo‘lib, odamlarning dam olishi, salomatligini tiklashi, madaniy hordiq chiqarishi ma’nosida ishlatiladi.

Tabiiy komplekslar yoki landshaftlarni rekreatsion nuqtayi na- zardan tadqiq qilish asosan landshaftlarning rekreatsion imkoniyat- larini va ularga rekreatsion bosimning ta’sirini baholashdan iborat.

Dam olish tashkiliy va notashkiliy (ixtiyoriy) bo‘lishi mumkin. Tashkiliy dam olish turli muassasalar tomonidan uyushtiriladi. Notashkiliy (ixtiyoriy) dam olish esa odamlarning o‘z xohishlari bo‘yicha bir yoki bir necha kishi bo‘lib, tanlangan hududlarda uyushtiriladi.

Dam olishdan ko‘zlangan maqsad turlicha bo‘lishi mumkin: davolanish, sog‘lomlashtirish, sport, tanishuv va h.k.

Dam olish mavsumga qarab ham turlicha bo‘lishi mumkin. Yozgi dam olish turlari quyidagilarni o‘z ichiga oladi: cho‘milish, quyosh vannalari olish, piyoda yurish (davolanish, salomatlikni tiklash, ekskursiya), qayiq sporti, baliq ovi, turli xil mevalar va qo‘ziqorin terish, otda sayr qilish, alpinizm bilan shug‘ullanish va h.k. Qishki mavsumda quyidagi dam olish turlari bilan shug‘ulla- nish mumkin: chang‘i sporti, muzosti baliq ovi, sport ovchiligi, davolanish, salomatlikni tiklash, piyoda sayr.

Rekreatsion baholash obyekti — landshaftlar, joylar, mavdon- lar va fatsiya bo‘lishi mumkin. Rekreatsiya komplekslarini joy- lashtirishni loyihalashda landshaftlarni tahlil qilish yaxshi natija beradi. Bunda turli landshaftlarni rekreatsion maqsadlarda foy- dalanish darajasiga qarab eng qulay landshaft turi tanlanadi. Ma- salan, daryo vodiysi, tog‘ yonbag‘ri, ko‘l yoki suv ombori qirg‘og‘i, tekislik, okean yoki dengiz qirg‘og‘i, o‘rmon va h.k. (24-rasm).

Alohida rekreatsion komlpekslarni (dam olish uylari, sana- toriylar, sayyohlik majmualari va h.k.) loyihalashtirayotganda aniq maydonni baholash yaxshi natija beradi.

Aniq bir dam olish muassasalarining ichki tuzilishini loyiha- lashda tabiat komplekslarini fatsiya darajasida baholash lozim. Asosiy inshootlarni fatsiyaning relyef sharoiti, suvlari o‘simligi, landshaft manzarasiga qarab joylashtirish maqsadga muvofiq bo‘ladi (2-jadval).

Rekreatsion maqsadlarda baholashda ularni estetik jihatdan baholash ham muhim o‘rin tutadi. Bunda tabiiy sharoitning