«sharq» nashriyot-matbaa aksiyadorlik kompaniyasi

vin-
dikatsiya 
(mulkni talab qilish)
deb ataladi. Mulk
egasi noqonuniy ravishda uning mulkini egallab ol-
gan boshqa shaxsdan vindikatsiya shikoyat ariza bi-
lan sudga, xo‘jalik sudiga murojaat qilib o‘z mulkini
qaytarib olish huquqiga ega.
Mulkdor o‘z huquqlarining har qanday buzilishini,
garchi bu buzish egalik qilishdan mahrum etish bilan
bog‘liq bo‘lmasa ham, bartaraf etishni talab qili 
shi
mumkin. 
Majburiyat huquqi
O‘zbekiston  Respublikasi Fuqarolik Kodeksining
234-moddasiga binoan 
majburiyat
– fuqarolik huqu 
-
qiy munosabati bo‘lib, unga asosan bir shaxs (qarz-
dor) boshqa shaxs (kreditor) foydasiga muayyan
harakatni amalga oshirishga, chunonchi, mol-mulkni
topshirish, ishni bajarish, xizmatlar ko‘rsatish, pul
to‘lash va hokazo yoki muayyan harakatdan o‘zini
saqlashga majbur bo‘ladi. Kreditor esa qarzdordan
o‘zining majburiyat 
lari ni talab qilish huquqiga ega
bo‘ladi.
Majburiyat huquqining taraflari 
kreditor
va 
qarzdor
deb ataladi. 
Kreditor
(bir shaxs yoki bir necha shaxs-
lar) huquqqa ega shaxs hisoblanadi. 
Qarzdor
(qarzdor-
lar) o‘z zimmasiga mas’uliyat olgan, burchni bajaradi-
gan shaxs hisoblanadi.

---

60
Huquqshunoslik
Majburiyatlar shartnomadan, ziyon yetkazish nati-
jasida va fuqarolik qonunlarida ko‘rsatilgan boshqa
asoslardan kelib chiqadi.
Majburiyatlar majburiyat shartlariga va qonun huj-
jatlari talablariga muvofiq, bunday shartlar, talablar
bo‘l maganida esa ish muomalasi odatlariga yoki odatda
qo‘yila di  gan boshqa talablarga muvofiq darajada bajari -
lishi kerak.
Majburiyatning bajarilishi 
neustoyka, garov, qarz 
-
dor ning mol-mulkini ushlab qolish, kafillik, kafolat, za-
kalat hamda qonun hujjatlari yoki shartnomada nazarda
tutilgan boshqacha usullar
bilan ta’minlanishi mumkin.
Qonun hujjatlari yoki shartnoma bilan belgilangan,
qarzdor majburiyatni bajarmagan yoki lozim darajada
bajarmagan taqdirda kreditorga to‘lashi shart bo‘lgan
pul summasi 
neustoyka
hisoblanadi. Neustoyka jarima
yoki penya shaklida bo‘ladi.
Qarzdor majburiyatlarni bajarmagan yoki lozim
darajada bajarmagan hollarda to‘laydigan va qoida
tariqasida, qat’iy pul summasida hisoblanadigan
neustoyka
jarima
hisoblanadi.
Qarzdor majburiyatlarning bajarilishini kechiktirib
yuborganida to‘laydigan va o‘tkazib yuborilgan mud-
datning har bir kuni uchun majburiyatning bajarilma-
gan qismiga nisbatan foiz bilan hisoblanadigan
neustoyka 
penya
hisoblanadi. Neustoyka to‘g‘risidagi
kelishuv yozma shaklda tuziladi.
Bir shaxsning boshqa shaxsga mol-mulkini yoki un-
ga bo‘lgan huquqini majburiyatlarini ta’minlash uchun
berishi 
garov
hisoblanadi.
Garov 
zakalat, ipoteka,
shuningdek, 
huquqlar garovi
tarzida amal qilishi mumkin.