«sharq» nashriyot-matbaa aksiyadorlik kompaniyasi bosh tahririyati

O‘simlik va hayvonlarning tuproqda hayot kechirishga moslanishi. 
Quruq  iqlim  sharoitlarida  o‘sadigan  o‘simliklarda  suv  tanqisligi  kuzatiladi. 
Kuchli  darajada  sho‘rlangan  tuproq  tarkibidagi  eritmaning  osmotik 
bosimi  yuqori  bo‘lgani  tufayli  osimliklar  uchun  bunday  tuproqdan  suvni 
2 – Biologiya 11

---

34
o‘zlashtirishi  qiyin.  Sovuq  iqlim  mintaqalarida  tuproqning  namligi  yetarli 
bo‘lsa-da,  o‘simliklar  suv  tanqisligiga  moslashadi,  chunki  sovuq  harorat 
ildiz  tizimining  normal  faoliyat  ko‘rsatishiga  to‘sqinlik  qiladi. 
Evolutsiya  jarayonida  hayvonlarda  tuproqda  yashash  uchun  bir  qancha 
moslanishlar  paydo  bo‘lgan.  Tuproqda  hayot  kechiruvchi  hayvonlar  tanasi 
birmuncha ixchamligi, pishiq va nam yuqtirmaydigan yoki shilimshiq modda 
bilan  qoplangan  teri  qoplamiga  egaligi,  ko‘rish  organlari  rivojlanmaganligi 
bilan  xarakterlanadi.  Ularda  tuproqda  harakatlanish  uchun  turli  moslamalar 
rivojlangan.  Masalan,  buzoqbosh  va  krotlar  tuproqni  qazib,  o‘zlariga  yo‘l 
ochib  uya  quradi.  Yomg‘ir  chuvalchangi  esa  tuproq  zarralarini  surib  o‘ziga 
yo‘l  ochadi.  Yer  qazuvchi  hayvonlarning  kuraksimon  oyoqlari,  yomg‘ir 
chuvalchangining  tayanch  funksiyasini  bajaruvchi  gidrostatik  skeleti  va 
tanasidagi  tukchalari,  hasharotlar  va  ko‘poyoqlilarning  esa  tirnoqlari  tuproq 
muhitida  yashashiga  imkon  beradi.