Sharof Rashidov Nomidagi Samarqand davlat universitet Raqamli texnologiyalar fakulteti Axborot tizimlarining matematik va dasturiy ta’minoti yoʻnalishi talabasi Bahtiyorov Javohirning Linux operatsion tizimida administratorlik fanidan Mustaqil

3-Linux tizimidagi paket menejerlari

YUM (Yellowdog Updater Modified) - bu ochiq kodli buyruq qatori yordamchi dasturi bo‘lib, RPM (RedHat Package Manager) uchun grafik paket menejerixamdir. Yum yordamida foydalanuvchi yoki tizim ma'muri Fedora linux, RHEL, CentOS tizimlarida dasturiy paketlarni osongina qidirishi, o‘rnatishi, yangilashi, o‘chirishi mumkin. Yum, bog‘liqlik aniqlangan paketlarni topish va o‘rnatish uchun ko‘plab uchinchi tomon omborlaridan foydalanadi. Agar grafik echimni afzal ko‘rsangiz, bu dastur o‘rniga YUM Extender-ni ishlatish mumkin.
YUM yordamida RPM paketlarini o‘rnatish
RPM paketini o‘rnatish uchun quyidagi buyruqni kiriting:
yum install nameofpackage
Masalan:
yum install scribus
YUM bilan paketlarni yangilash.
Agar tizimdagi barcha paketlarni yangilash kerak bo‘lsa, quyidagi buyruq bajariladi:
yum update
Muayyan paket yoki paketlarni yangilash uchun quyidagi buyruqlar bajariladi:
yum update nameofpackage
Agar siz paketni ma'lum bir versiyagacha yangilamoqchi bo‘lsangiz, update-to buyrug‘ini quyidagicha ishlatishingiz kerak:
yum update-to nameofpackage versionnumber
Masalan:
yum update-to flash-plugin 11.2.202-540-release
YUM yordamida yangilanishlarni o‘rnatmasdan tekshirish mumkin Ba'zan yangilanishni amalga oshirishdan oldin nimani yangilash
kerakligini bilish kerak bo‘ladi.
Quyidagi buyruq yangilanishi kerak bo‘lgan dasturlar ro‘yxatini chiqaradi:

yum check-updates
YUM bilan dasturlarni o‘chirish
Linux tizimidan dasturni o‘chirish, quyidagi buyruqdan foydalanib bajariladi:
yum remove programname
Tizimdan dasturlarni olib tashlash oddiy bo‘lib tuyulishi mumkin, lekin bitta dasturni olib tashlash orqali boshqasining ishlashiga to‘sqinlik qilish mumkin.
O‘chiriladigan dasturga bog‘liq bo‘lgan dasturlarni o‘chirish uchun quyidagi buyruqni ishlating:
yum autoremove programname
Avtomatik o‘chirish buyrug‘i quyida ko‘rsatilganidek, hech qanday parametrlarsiz ishlatilishi mumkin:
yum autoremove
Bu tizimda siz aniq o‘rnatmagan va hech qanday bog‘liqlik bo‘lmagan fayllarni topadi. Ular leaf paketlar deb nomlanadi.
YUM yordamida mavjud bo‘lgan barcha paketlar ro‘yxatini quyidagi buyruq yordamida olish mumkin:
yum list
Ro‘yxat yanada foydali bo‘lishi uchun qo‘shishingiz mumkin bo‘lgan qo‘shimcha parametrlar mavjud.
Masalan, tizimda mavjud bo‘lgan barcha yangilanishlar ro‘yxatini olish uchun quyidagi buyruqni bajaring:
yum list updates
Tizimda o‘rnatilgan barcha paketlarni ko‘rish uchun quyidagi buyruq bajariladi:
yum list installed

YUM bilan RPM paketlarini qidirish mumkin.

Muayyan paketni topish uchun quyidagi buyruq ishlatiladi:
yum search programname|description

Masalan, Steam paketini qidirish uchun quyidagi buyruqni ishlating:

yum search steam
YUM yordamida RPM paketlari haqida ma'lumot olish mumkin Paket haqida muhim ma'lumotlarni quyidagi buyruq yordamida
olish mumkin:
yum info packagename
RPM (RedHat Package Manager) - RedHat asosidagi RHEL, CentOS, Fedora tizimlari uchun eng mashhur paketlarni boshqarish dasturi. Bu dastur tizim ma'murlari va foydalanuvchilariga Unix/Linux operatsion tizimlarida tizim dasturlari paketlarini o‘rnatish, yangilash, o‘chirish, so‘rov qilish, tekshirish va boshqarishga imkon beradi.
RedHat operatsion tizimlarida .rpm paketlar fayllari ishlatiladi, Debian tizimlarida .deb paketlar fayllari ishlatiladi.rpm fayllarini to‘g‘ridan-to‘g‘ri Debian tizimiga o‘rnatib bo‘lmaydi va RedHat tizimiga .deb fayllari uchun ham xuddi shunday. Bu paketlarni tegishli paketlarni boshqarish tizimidan foydalanib, bir -biriga moslashtirish kerak bo‘ladi.
Linux Ubuntuda RPM paketlarini o‘rnatish
RPM paketini o‘rnatishning ikki yo‘li mavjud. Ulardan biri .rpm faylini .deb faylga aylantirish, ikkinchisi .rpm paketini to‘g‘ridan-to‘g‘ri o‘rnatish. Ubuntuda RPM paketlarini o‘rnatish usulini ko‘rib chiqaylik.
Buning uchun "Alien" deb nomlangan paketni o‘rnatish kerak bo‘ladi. U .rpm fayllarini .deb fayllariga o‘zgartiradi. Dasturiy ta'minot ombori(repozitoriyi)ni qo‘shib, “Alien”ni o‘rnatiladi. "Universe" omborini qo‘shish va paketlarni yangilash uchun terminalda quyidagi buyruq bajariladi:
sudo add-apt-repository universe sudo apt-get update
Terminalda quyidagi buyruqni bajarib, Alien paketi o‘rnatiladi:
sudo apt-get install alien

Alien paketi o‘rnatilgandan so‘ng, .rpm fayllarini .deb fayllariga aylantirish mumkin bo‘ladi. Rpm fayllar bo‘lgan papkaga o‘tib, quyidagi buyruqni bajarish kerak:

sudo alien .rpm

Endi fayllar .deb formatiga o‘tkaziladi. Quyidagi buyruq yordamida o‘zgartirilgan faylni osongina o‘rnatish mumkin:
sudo dpkg -i .deb

RPM paketini to‘g‘ridan -to‘g‘ri Ubuntuga o‘rnatish

Rpm paketini to‘g‘ridan-to‘g‘ri Ubuntuga o‘rnatish uchun quyidagi buyruqni bajarish kerak bo‘ladi:
sudo alien -i .rpm

Apt-get yordam dasturi-Linuxning Debian, Ubuntu distributivlarida paketlarini boshqarish uchun kuchli va moslashuvchan buyruq qatori dasturi sifatida ishlatiladi. Bundan tashqari, apt-get butun operatsion tizimni yangilash uchun ishlatiladi. Apt-cache dasturi buyruq qatori yordamchi dasturi bo‘lib, apt keshida dasturiy paketlarni topish, paketlar haqida ma'lumot to‘plash va Debian yoki Ubuntu operatsion tizimlariga o‘rnatish uchun tayyor paketlarni topish uchun ishlatiladi.