Sharobiddin tojiboyev, nasibaxon naraliyeva

Jinsiy k o‘payish, jinsiy jarayon
SuvoMlarning jinsiy k o ‘payishi jinsiy jarayon bilan bogMiq 
boMib, u ikki hujayrani qo'shilishi va yangi suvoM yoki zoosproraga 
aylanadigan zigota hosil boMishi bilan bogMiq. Jinsiy jarayonni 
yuzaga kelishi suvoMlarning tarixiy taraqqiyotida muhim aham iyat 
kasb etgan. SuvoMlardagi jinsiy ko'payish bir qancha ko'rim shlarda 
boradi. Hozirgi zam on suvoMlarida ham jinsiy jarayon juda 
soddaligicha qolgan. Bunga suv muhiti sabab boMib, u uzoq asr, 
vaqtlar davom ida kam o'zgargan. SuvoMlardagi jinsiy jarayon 
maxsus hujayra hosil qilm ay va shunday hujayra hosil qilish bilan 
am alga oshadi.
Plevromitoz
Ortomitoz
Y
o
p
iq
T
a
sh
-
q
a
ri
d
a
Y
a
d
-
ro
d
a
-'"'У'*-
v
&
«
\y>■
■
 6
Y
a
ri
m
y
o
p
iq
'
Y 
‘
и *
«г 
i z
-*
V 
*
’* -r 
■*
СГ
v- 
«С’ 
•
о
--
a- 
m
* 
't -
О
**
SuvoMlardagi mitoz tiplarini um um iashtirilgan sxemasi
(S.A.Karpov. 2001; I.B.Raikov, 19924
48

---

Jinsiy jarayonni maxsus hujayra hosil qifmay ro'y berishini eng 
soddasi gologam iya-po'sti bo'lm agan ikki vegetativ hujayrani 
qo'shilishidir. Bir hujayrali xivchinli suvo'tlarda, masalan. Yashil 
.suvo'tlardan Volvox turkumida voyaga yetgan ikkita vegetativ 
hujayrani o'zaro qo'shilishi bilan ro'y beradi. Xivchinsiz ikkita 
vegetativ hujayrani 
o 'zaro 
qo'shilish jarayoni 
konyugatsiya
deyiladi. Bu jinsiy jarayon yashil suvo'tlaridan faqat matashuvchilar 
sinfi vakillari uchun xos holos. Jinsiy jarayonda ishtirok etayotgan 
hujayralar gam etalar vazifasini bajaradi. Hosil bo'lgan hujayra 
tashqi ko'rinishidan xech ham farqlanmaydi, ammo ular fiziologiya 
jihatidan, bin erkak, ikkinchisi urg'ochi vazifasini bajaradi. Zigota 
tinim davrini o'tagach unib, bitta 
(Zygnemcitales)
ikkita 
(Desmi-
ciiales)
yoki to'rtta 
(Mesataenialea)
o'sim tani hosil qiladi.
Y o p jq U I' m eta.^ntri.kf2 } va 
а с Ь Щ З ) m t t o z i& t n i 
d»a^ram m asifi.£H 3raham , l .W .W ilt c * . 2000)
49

---

S uvo‘tlardagi jinsiy jarayon, shu jum'.adan bir hujayrali 
xivchinli tuzilganlarida ham, ko'proq hollarda hujayra borligini 
bo'linib maxsus hujayra-gameta hosil qilishi bilan ro'y beradi. 
Barcha suvo'tlarda, shu jum ladan, yashil suvo‘tlaridan 
Conju-
gatophyceae
va qizil suvo‘tlaridan tashqari erkak gametalar odatda 
xivchinli, 
u rg ‘ochi 
gametalarda 
esa 
doimo 
boMavermaydi. 
G am etalar spora va zoosporalar kabi ham boMadi. Sodda tuzilgan 
suvo'tlarda 
gametalar vegetativ hujayralarda, 
murakkablarida 
m axsus hujayra gam etangiylarga joylashadi.
Gam etalarning oMchamlari turlicha, shunga k o ‘ra jinsiy jarayon 
bir necha xillarga boMinadi. Agar q o ‘shilayotgan hujayralam ing 
oMchamlari va shakli bir xilda, o ‘xshash boMsa, bunday: jinsiy 
jarayon