A L V Е О
L
О ВIО N
T
L-
A R - A L Y E O L A T E S O L A M I
Olamning nomi (grek.
alveola-
pufak)
bu guruhga mansub
organizmlarning hujayra qoplam lari xususiyatlarini anglatadi. Bu
olamga
Siliata
(infuzariyalar), D inophyta (dinofitalar),
Apicomplexa
(apikompiakslar) va bir necha kichik guruhlar mansub. Bu olam ning
organizmlari bir qarashda hayotiy tarzda turlicha b o ‘lsa ham
umumiy boTgan
M orfologiya belgilari: alveolalar yoki amfiesmal vezikulalar,
pinotsitozda ishtirok etadigan tuzulm alar va ajramish organellalari
mavjud.
Ciliate
olamiga m ansublar faol yirtkichlar b o ‘lib dim orf yadro
(mikro va makronukleus) va o ‘ziga xossitoskilet mavjud.
TDinophyta olami organizm larida oziqlanish
usulini turlichaligi
(fagotrofiya, tekinxo‘rlik, fototrofiya va miksotrofiya), dikaronlik-
ning va xivchin apparitini m avjudligi xos.
Apicomplexa -
xivchinsiz
hujayraning ichidagi xayvonlar va odam lam ing obligat tekin-
xo‘rlari. Ularda apikal m ajm ua ropterlar va kanoiddan tashkil
topgan xo'jayin hujayrasiga birikib uni ichiga kiradigan apparat
(tuzilma) mavjudligi xos. A picom plexa
ayrim turlarida redutsiya-
lasbgan apikoplastlar deb nom langan plastidlar topigan. Ular to ‘rtta
membrana bilan o ‘ralgan, o ‘ziga xos 35 ming ju ft nukleotidlardan
iborat genomga yega. A lveolobioitlam ing turli tum anligiga qaram ay
genlar qatoridagi ketm a ketliklam ing filoginetik taxlili ularni
m onofilitik guruhligini tasdiklaydi.
DLNO FITA - D IN O P H Y T A B O ‘LIM I
B o‘limning nom i grek. dinco-aylanish so‘zidan kelib chiqqan.
Dinophita suvo‘tlar quydagi um um iy tasnifga ega.
1. K o‘pchiligi bir hujayrali m onad tuzilishli.
2.Harakatlanadigan hujayralari morfologiyasi,
uzunligi bilan
farqlanadigan ikkita xivchinga ega. K o ‘ndalang joylashgan xivchini
uzun, y o ‘g ‘onroq, spiral buralgan aksonema va praksim al b o g ‘lamli.
Uzunasiga y o ‘nalgan xivchin kalta, odatdagiday tuzilishli. H ar
ikkala xivchin ingichka tuklar bilan qoplangan.
3.Xloroplastlari sarg‘ish-qo‘n g ‘ir rangli, shu bois q o ‘shim cha
pigmentlari peridinin dinoksantin va dianoksantin yashil xlorofil a
272
V;i S| ni qoplab turadi. Peridininli plastidlari uch menbranaii pardaga
ega va uch lamallali. Ularning xloroplastli
genomi xloroplast
stromasi b o ‘ylab sochilgan.
4.Xloroplastda turlicha k o ‘rinish shakllardagi prenoidlari bor.
5.M onad hujayralarda xloropastlar yokisitoplazmada joylash
gan k o ‘zcha bor.
6.Chuchuk suvlarda tarqalganlarisitoplazmada to ‘planadigan
kraxmal g‘amlaydi, dengizdagilari - lipidlar va steroidllalar
g ‘amlaydi.
7.Yadrosi dikarion: uni xromosomalari kondensirlangan holda
hayotiy davri davom ida giston oqsiliga ega. M itoz yopiq tarzda ro‘y
beradi.
8.K o‘payishi k o ‘p xolarda hujayrani teng ikkiga b o ‘linish bilan;
jinsiz zoosporalar yoki aplanosporalami yordamida amalga oshadi,
rivojlanishi
zigota reduktsiali
gaplobiont k o ‘rinishida,
faqat
N octilica turkum ida gameta reduktsiali diplobiont tarzda ro ‘y
beradi.
9.M itoxondiriyalar noysim on kristal.
10. Hujayrasida o ‘ziga xos hosila-puzula bor.
11 .hujayrasining qoplami amfiesma xolida.
12.Dengizlarda (90%) va chuchuk suvlarda ham tarqalgan.
Dinofitaalarga asosan bir hujayrali m onad tuzulishli (dinofla-
gellatlar) dorsoventral tuzulishli qism an
boshqacha tabaqalangan
tipdagilar mansub. K okoid tuzulganlari hayotiy davrini m a’lum
m uddatlariga yokisista xolida m avjud.sista shilimshiqlanib palme-
loid holatsista yoki vegetativ harakatlanm aydigan hujayralami
ipsimon k o ‘rinishi hosil qilishi ham uchraydi. Shu boisdan dinofita-
larning vegetativ hujayralari uchun tallomni monad,
rizopodial va
kokoid tuzulm a hosil qilishi ro ‘y beradi.
Dinofitalarning tana ko'rinishlari shar, ellips, tuxum teskari-
tuxum , nok, yarim oy yoki tetraedr shakllarda b o ‘ladi. Hujayrasi
yasilangan, ko ‘ndalang kesm asida ellips yoki yassi yaprok-plastina
qism an yumalok, yassilanm agan ham b o ‘ladi. Hujayrasining
kattaligi 6-2000 mkm oraligida bo ‘lish mum kin.
Chuchuk suvlar-
dagi
Seratium
hujayrasining kattaligi 450 km gacha, dengizlarda
tarqalganlari kattarok. Dinoflagelatlarda am fiesm a (hujayrasining
qoplam i)sitoplazm atik membrana, m ajm uidan va uni ostidagi
amfesmal ( tekal) vezikulalardan iborat.
Tekal vezikula bu yakka
273
membranali yassi langan puiak. Bunday pufaklarning soni dinofita-
lyrda bir necha yuziardan (masalan, Gynmodiniuin) to ikkitagacha
(
Rrurcentrium
) bo'ladi. Tekal plastinkasisellyuloza va boshqa
polisaxandlardan iborat. D inofitaalam ing qoplamini sovut deyiladi.
Harorat 4 S gacha pasaysa sovutini tashlab yuboradi,
odatiy tartibga
o4kazilsa bir kecha kunduzda sovutini tiklaydi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
