Sharobiddin tojiboyev, nasibaxon naraliyeva

S a r g a s s io n
turkumi b o ‘yi 
2 m gacha yetadigan buta shak- 
lidagi tallomli. Oogoniy bitta 
tuxum hujayrali shoxlari xavoli, 
pufaklari va retseptakullar barg- 
larini k o ‘ltig ‘idan unadi, m ono­
podial shoxlanadi “barg”lari yas- 
si yaproq yoki panjasimon, aniq 
bilinib turadigan qovurg‘ali, u 
boTm asliga xam mum kin. Tana- 
sining m arkaziy qismi k o ‘pyillik. 
Havoli pufaklari bittadan shox- 
chani ustida joylashadi. U Por- 
tugaliya m am lakatida o ‘sadigan 
uzum ning m ayda boshisallani 
eslatgani 
tufayli 
bu 
suvo‘t 
Sargassion 
shunday nom langan bu su vo ‘t-
ning um um iy biomassasi Sargas 
dengizida 11 m ln tonnaga yetishi m um kin deb hisoblangan. 
Sargassiyodan veterianiyada foydalanidigan biofaol modda olinadi.
266

---

Lam inariyalar - Laminariales tartibi
, 
Bu tartibning suvo ‘tlarini sporofiti
parentximatoz tipli, vegetativ hujayralardagi xloroplastlarda 
pirenoidlari bor. Rivojlanishi geterom orf yirik (ayrim vakillarda 60 
m va undan ham uzun) sporofit va mikroskopdagina ko‘rsa 
bo'ladigan gametafitdan iborat. Jinsiy jarayon oogam tipida, har bir 
oogoniyda bittadan tuxum hujayra har bir anteridiyda ham bittadan 
spermatozoid hosil b o ‘ladi. Lam inariyalarning turli turkumlarining 
sporofiti tashqi k o ‘rinishdan farqlanadi. K o ‘pchilik vakillarida 
birikadigan k o ‘pyillik tanasi har yili yangilanadi. Laminariyalaming 
tallomi suvning harorati 0s yaqinda tez o ‘sadi. Yirik lamina- 
ryalarning tallomini o ‘zak qismida elaksimon naylar b o ‘lib organik 
moddalami yuqoriga tashib beradi. Lam inariyalar murakkab 
anomaliya tuzilishiga ega. Unda meristoderma, po ‘stloq o ‘zak aniq 
farqlanib turadi. Sporofitni yuza qavatida bir uyali zoosporalar 
joylashib ular to'plam - soruslar hosil qiladi, parafizlari - steril 
hujayralar ham bor. Sporangiylardagi zoosporalarning soni 16 tadan 
128 tagacha b o ‘ladi. Zoosporalari ijobiy fototaksis xususiyatga ega. 
Substratga o'tirgach unib gametofitni hosil qiladi.
Laminariya
267

---

Lam inariyalar odatda shim oliy va janubiy yarim shailardagi 
sovuq 
iqlimli 
suvlarda 
qirg‘oqlardan 
boshlab 
to 
200 
m 
chuqurliklargacha 
tarqalgan. 
Laminaria 
turkumining 
turlarini 
tallomi yassi yaproq (plastinka) xolida yuzasi silliq yoki burishgan, 
yaxlit yoki bo'laklarga b o ‘lingan, uzunligi birnecha 10 santimetrdan 
20 m etrlagacha boradi. Sporofit k o ‘p yillik, ayrim turlarida 11-18 
yoshgacha boradi. Asosan shim oliy yarim sharda tarqalgan. Lam ina- 
riyalarni oziq - ovqatda ishlatiladi. Tarlcibida k o ‘plab aminokis- 
lotalar, yod ancha m ikdorda uglevodlar, mineral birikm alar va 
vitam inlar bor. Bir qator m am lakatlarda m axsus ko‘paytiriladi.