Sharobiddin tojiboyev, nasibaxon naraliyeva

be!bog‘, yon
tom onidan k o‘rinishi 
deyiladi. Pallaning ikkita asosiy tipi mavjud: 
aktinom orf, 
uni m arkazidan uchta 
va undan k o ‘p 
chiziq 
o ‘tkazilganda simmetrali bo'laklarga bo'linadi. Bunday palla 
diatom larningsentriklar sinfiga m ansublarda bor. Zigom orf pallani 
o ‘rtasidan ikkitadan o ‘rta chiziq o ‘tkazilganda sim metryalarga 
b o ‘linmaydi. 
Bunday 
palla 
diatom lam ing 
pennatlar 
sinfiga 
m ansublarda bor. Z igom orf pailalilarda o ‘zoro o ‘xshash ikki uchi 
bor. Ularni 
izopol 
palla deyiladi. Pallaning ikki uchi bir xil 
b o ‘lm asa geteropol deyiladi. Gom phonem a turkumi shunday 
tuzulishli. Pallaning oxiri yum oloqlashgan, nayzasimon, ilmoq kabi 
k o ‘rinishlarga ega b o ‘lishi mumkin.
D iatom lam ing pallasida protoplastini 
atrof m uxit 
bilan 
aloqasini ta ’m inlaydigan k o ‘plab tirqishlar bor. Tirqishlarsiz palla 
b o ‘lmaydi. Tirqishlar pallaning 10-75% yuzasini egallaydi. Pallani 
yuzasida protoplastni tashki atrof m uxit bilan aloqasini tam inlashda 
ishtirolc etadigan o ‘sim talar mavjud. U lar hujayradan polisaxaridli
242

---

moddalami ajratishda xizm at qiladi. Sovutning mustaxkamligini 
pallani tashqi, ichki tomonidan qovurg‘alar taminlaydi.
«>
■i
i
Diatom suvo‘t!ar hujayralarida palaning ikki uchini
ko'rinishlari.
D iatom lam ing k o ‘pchiligida pallani ustida koloniya hosil 
qilishida yordam beradigan turlicha shakllardagi o ‘sim talr mavjud. 
Pennat diatom larda chok bor. Yoriqsimon chok pallada bir m uddat 
yoriq chiziqdan iborat. Chok pallani har ikkala tomonda yoki bir 
tom onida b o ‘ladi xolos. Chok hujayrani o ‘rtasidagi qalinlashgan 
joy-tugun bilan tutashadi. Chok pallani ikki uchiga borib tugaydi. 
Diatomlardagi chok hujayra protoplastini tashki muxit bilan 
aloqasini taminlaydi va uni harakatida ishtirok etadi. Sovutning 
ultra tuzilishi diatom lam ing sistematikasida ishtirok etadisentrik 
diatom lar pallasidagi tirqishlardan ajraladigon shilliq tufayli sepin 
sirpanadi. Choki b o ‘lgan diatom lar faol sirpanadi. Diatom lam ing 
xloroplastlari turlicha shakillarda ular hujayra devorining yaqinida 
joylashadi.
243

---

Sentrik diatomlarda xloroplastlar mayda, ancha k o ‘p pennat- 
larda yirikroq. K o ‘pincha lappaksim on tuzilishli xloroplastlar 
oxrofitlarga xos tuzilishli pirenoidlari bir nechta b o iis h i mumkin. 
Xloroplastlarning rangi q o ‘n g ‘ir, sarg ‘ish yoki tillarang k o ‘rinishli. 
Diatom lam ing k o ‘pchiligida xlorofil S: SI va S2 bor. M itoxondriya 
diatomlarda shar, oval tayoqcha, ip kabi k o ‘rinishlarda boMadi. 
Golji apparati yadroni yaqinida joylashadi. Yadro bir m uncha katta 
1-8 yadrochali ular m itoz vaqtida yo'qoladi.sentriola y o ‘q. M itoz 
diatomlarda ochiq.
Diatom larda hujayrani b o ‘linishi boMinish egati ariqchasini 
hosil b o ‘lishi bilan boshlanadi.sitokinez yangi hujayralarda yadro 
m em branalarni yuzaga kelishi bilan tugaydi. K o‘p hujayrali 
diatom lar bo'lm aydi. A yrim diatom lar turlicha ko'rinishdagi ip 
shaklidagi koloniyalam i hosil qiladi, bog'lam lar plazm adesm alar 
y o ‘q. B o‘lingandan keyin yon hujayralar b o ‘linganidan sovutning 
yarmiri'i oladi, yetishmaganini hosil qiladi.
Diatom lam ing k o ‘payishi vegetativ va jinsiy usulda am alga 
oshadi. Vegetativ k o ‘payishda yosh hujayra b o ‘linganidan sovut­
ning yarm ini oladi. G ipoteka uni qoplaydigan gipotekani hosil 
qilgani tufayli hujayrani oMchami kichiklashib boradi. Bunday holat 
bir necha y o ‘llar bilan to ‘xtatiladi. Eng kichik hujayra endi 
b o ‘linmaydi. Ikkinchidan ayrim diatom larda sovutni belbog‘i elastik 
boshqa om illar ham bor.