Sharobiddin tojiboyev, nasibaxon naraliyeva

G im enoxetalar tartibi - Hymenochaetales
Bu tartibning zam burug'larini gifalari jigarrang tusli. Meva- 
tanalari po'stloqsim ondan terisim on ko'rinishlargacha, yarimdoirali 
soyabonli. Gim enofor xaqiqiy naysimon tuzulishli. Sporalari yupqa 
po'stli, yetilaborgansari rangli bo'ladi. P o'kak daraxtda uzoq yillar 
davom ida bo'ladi, bunda uni quritmaydi.
Fellinis - Phellinus
turkum ning mevatanalari k o 'p yillik, uning 
shakli bir turga m ansublarida ham o'zaro farqlanadigan ko'rinish- 
larga ega bo'lishi m um kin. Boshqa po'kak zam burug'lardan farqi
189

---

Chin po'kak- Inonotus
ln o n o t u s
- 
Inonotus
turkum ning 
mevatanalari 
dastlab 
yum shoq, suvli, keyinroq etli p o ‘kakga aylanadi. Mevatana ko‘p 
yillik. Yurtim izda katta chinor, yong‘oq. tut, qayrag‘ochda tanasini 
ichida “oq chirishni” hosil qiladi.
P o lip o r a la r ta r tib i - P o ly p o r a le s
Bu tartibga mansub zam burug‘larning mevatanalari, uning 
gim enofori turli tuman ko'rinishlarga ega. Farqlaydigan tomoni 
ularda ikki davrli o ‘sish mavjud.
Polipora zam burug‘larda arang k o ‘rinadigan yoki ancha uzun 
bandli, voronka yoki soyabonga o ‘xshash oq, oqish, po'kaksim on 
teri, terisimon, kattiq etli mevatani boMadi. Gimenofori bir qavatli 
naysim on, qisman yassiyaproqsimon tuzulgan. Sporalari g ‘oMasi- 
mon. Polipora zamburugMar yog‘ochlarda rivojlanadi.
P o lip o r u s
- 
Polyporus
turkum ning zamburugMariga bandi 
soyabon chekkarogM, o ‘rtasida joylashib, soyabonni ustdi tanga- 
chasim on qoplami borligi bilan harakterlanadi.
A G A R IK A S IM O N G 1 M E N O M IT S E T L A R
A garikasim onlarga mevatana etdor, yumshoq soyabonsimon, 
bandi 
soyabon 
o'rtasiga 
o'rnashgan 
zamburugMar 
mansub. 
Gim enofori yassi yaproqsimon yoki naysim on tuzilgan. Yassi 
yaproqsim on gim enofor mevatana bandi bilan tutashgan, unga yetib 
tutashm agan, yoxud bandgacha yetib borgan hollarda boMadi.
1 9 0

---

G i m e n o f o r d a g i y a s s i y a p r o q l a m i n g q i r r a s i b i r t e k i s s i lliq y o k i 
t i s h s i m o n
q i r q i l g a n
h a m
b o ' l a d i .
A g a r i k a s i m o n l a r g a
m a n s u b
z a m b u r u g ' l a r d a b a n d s o y a b o n g a b i r i k a d i g a n joyi a t r o t l
tra m a
d e y i l i b u n d a g i f a l a r n i n g j o y t a n i s h i 4 xil k o ' r i n i s h d a b o ' l a d i .
1) Y o‘g ‘on gifalardan tuzulgan noto‘g ‘ri trama;
2) G ‘o ‘lasimon hujayralardan iborat, yassi yaproq gimenofor 
yo'nalinishiga mos holda joylashgan to ‘g 'ri trama;
3) 0 ‘rtasi yassi yaproqsimon gim erofomi y o ‘nalishiga mos 
holda joylashgan yupqa qismi b o ‘lib, unda ikki tomonga qarab 
ketgan qatlamli bilaterial trama;
4) Bilaterial trama o ‘xshash ammo, ag‘darib ko‘yilganday 
joylashgan invert trama.
Agariklar asosan organik chiqindiga boy tuproqlar chiriyotgan 
to ‘nkalar, daraxtlarda o ‘sadigan, ko'pchiligi mikorizalar hosil 
qiluvchi 
zaniburugMar 
hisoblanadi. 
Ayrimlarigina 
tekinxo'r 
hisoblanadi.
Yassi - plastinka shaklidagi gim enofor bandga birikkan yoki 
birikmagan boMishi yoki qirrasi b o ‘ylab bandni pastiga yo ‘nalgan 
bo'lishi mumkin. Bazi agarikoid gim enom itsetlarda, masalan, 
Russula
turkum ida gim enofor ochiq holda shakllanadi bu -
gim nokarp mevatana.
Bu guruhning k o ‘plab vakillarida mevatana 
gem iangikarp
yani u dastlab yopqichli b o ‘ladi.
Gimeniy osti