Sharobiddin tojiboyev, nasibaxon naraliyeva

Achitqi zamburug‘i
(Saccharomyces cerevisiae):
hujayralari va kurtaklanayotgan 
hujayrasi.
Achitqilam i biologiya fan- 
lam ing taraqqiyotidagi hissasi 
beqiyos darajada katta. Achit-
qilar juda к о ‘p jarayon va xodisalarni o ‘rganish uchun yaxshi model 
boMib hisoblanadi. Achitqilarda radiobiologiya b o ‘yicha birinchi 
tadqiqotlar olib borilgan,sitologiya va genetikaga oid kashfiyotlar: 
stoplazniatik irsiyat, m itoxondriyalam ing irsiy jihatdan mustaqqiligi 
kabi um um iy biologik ahamiyatga m olik ishlar bajarilgan, xozir 
ham davom etmoqda. Achitqilar pivo, vino, yuqori darajadagi 
gardusli spirtli ichim liklar aroq, viski, brendi, konyak, jin, likyorlar 
ishlab chiqarishda, non m axsulotlarini tayyorlashda asosiy aha­
m iyatga ega. Ishlab chiqarishning achitqilardan foydalaniladigan 
soxalarida yangi texnologiyalarini jariy etilishi bilan yangiladi: 
selyuloza - qog 'oz sanoatining qoldiqlaridan foydalanish, chorva 
yem -xashagiga qo'shim cha sifatida 
q o ‘shish, 
farmatsevtikada 
dorilarga bioxim yaviy pereparatlar olib, lipidlar, organik kislotalar, 
ferm ent va koferm entlar kabilar yoMga qo‘yildi. Oziq muxitlarida 
o ‘stirilgani alohida hujayralar yoki turli k o ‘rinishlardagi kollo- 
niyalar hosil qiladi. Achitqi o ‘sayotgan suyuqlik loyqalanadi, 
cho'km a tushadi, satxi gazli pufakchalar bilan toMib, u k o ‘tariladi, 
bu oziqning bijgMshi oqibatida ro ‘y beradi. Achitqi m a’nosi shularni 
ifodalaydi. Aloxida hujayralami eni 1 mkm dan 10 mkmgacha 
odatda 3-7 m km keladi. H ujayra devori unga m uayyan shaklni 
beradi, cski hujayralarda u birm uncha qalinroq, k o ‘p qavatli, ustidan 
shilliq kapsula bilan o ‘ralgan. Hujayrasining shakli ham turli tuman:

---

yumaloq, cho'ziq1 yumaloq, run va va g'oMasnnon, limon va ' 
noksimon, k o 'p burchakli va o'roqsim on ko'nm shlarda bo'lib, u 
hujayra qaysi usul bilan ko'payayotganligiga bog’liq. Achitqilar- 
ning koloniyasi bakteriyalarnikidan k o 'p faqlanmaydi. tusi esa 
oppoq, jigarrang, qo'n g 'iiro q , sarg'ish-pushtinm g turli tovlanish- 
larida, ayrimlarida esa mevaning pigmentini ko'p hosil qilganligi 
tufayli qora. Achitqilarning hayotiy davrasida jinsiy jarayon k o 'p
ro 'y berganligidan gaploid va diploid holat takrorlanib turadi, uning 
davom iyligiga ko'ra gaplo - va diplo davr farqlanadi. Gaploid 
achitqilar tabiatda ko'p vaqt bo'ladilar va gaploid holatda k o '­
payadi. Achitqilarning jinssiz ko'payishi odatda kurtaklanish bilan 
ro ‘y beradi, u hujayra ustida bo'rtm a yuzaga kelishi bilan bosh- 
lanadi. B o'rtm a yumaloqlanib, hujayrada iz qoldirib uziladi. Kurtak 
doimo bir joyda navbat bilan yoki turli joylarda odatda hujayrani 
ikki uchida hosil bo'ladi. Agarda kurtaklar bir bin bilan o'zaro 
bogMangan holda qolib mitselliy ko‘rinishini eslatsa