2. •tsMmiiisetlaming hujayrasini d c \.>> uia xitin bo ho jam i
polisaxai idlarnmg 20 - 25 % ni tashkil qiladi: bu xilridiom itset-
lardagidan kam.
3. Vegetativ ko 'payish mitselliyni bo'laklariga bo'linishi,
aehitqi hujayralarini boMinishi tufayli ro ‘y beradi. Jinssiz (sporalar
yordamida) ko'payishi keng tarqalgan. Vegetativ ko'payish amalda
ekzogen spora - konidiyalar hosil qilish bilan sodir boMadi.
4. Jinsiy ko'payish turlicha o'tadi. Bu k o ‘pincha ko'pyadroli,
gam etalarga tabaqalashm agan gametangiylarni o ‘zaro qo'shilishi
tufayli yadroni bittasidan ikkinchisiga o ‘tishi bilan sodir bo'ladi. Bu
zam burug‘larda
saniotogamiva -
bitta mitselliydagi yadroni ik-
kinchisiga o'tib qo'shilishi bilan ham amalga oshadi.
5. Xaltachali zam burug‘larning juda ko'pchiligidagi
jinsiy
jarayonda yadro darxol q o ‘shilishm ay juftlik - dikarionlik hosil
qiladi, bu holatda yadrolar birvarakayiga k o ‘p m arta boMinadi.
6. Jinsiy jarayon hosilasi - m eyosporaingiy
xalta
yoki
ask
deb
ataladi.” Bu endogen sporalar - aksosporalar postm eyotik yadrolar
boMinib k o ‘p hollarda 8 tani hosil qiladi. Askosporalarni hosil
boMishida dikarionning ikkita yadrosi qo'shilishi - kariogam iya ro 'y
beradi. Askosporalarning hosil boMishi uchun xaltacha borligMni
hammasi emas, uni bir qismi sarflanadi.
7. Jinsiy jarayon va askosporali xaltachalam i hosil boMishining
intixosi har bir m azkur tur uchun o ‘ziga xos k o ‘rinishdagi
meva-
tanalarni hosil boMishga olib keladi
8. Askom iitsetlam ing hayotiy davrasida gaplodavr ustunlik
qiladi.Dikariodavrlik hayotiy davm ing qisqa m uddatida r o ‘y beradi.
Bu zamburugMar gom otall va geterotall boMadi.
9. Askomitsetlarga m ansublar kurrai zaminim izda uning
ham m a joyida tarqalgan. A skom itsetlar uchiram aydigan joy lar y o ‘q
hisobi.
10. A ksom itsetlarning k o ‘pchiligi antibiotiklar, vitam inlar,
ferm entlar va shu kabilar hosil qilishga k o ‘ra ular katta iqtisodiy
aham iyatga ega. U lam ing ayrim turlaridan
ilmiy tadqiqotlardagi
muhim o b ’ekt sifatida, ayniqsa genetikada k o ‘p foydalaniladi.
Aksom itset zamburugMar orsida eng katta boMim hisoblanib
ularga turli olim lam ing maMumotlariga lco‘ra 30 dan 70 % gachasi
mansub. Aksom itsetlarning rivojlanishida jinssiz ko'payish asosiy
aham iyat kasb etadi. Shu boisdan bunga alohida to 'x talam u .
1 3 0
Jinssiy
k n 'p ay ish .
0 ‘simliklarda
tekinxo'rlik
qiladigan
konidiyalar tirik o'sim likda. xaltachalar csa o'sim lik quriganidan,
vegeiatsiyasi lugaganidan, qishlaganidan keyin hosil bo'ladi.
Jinssiz ko'payish doimo amalda konidiyalar orqali kundalang
lo'siqli,
shakli ellips, yumaloqroq bo'ladi. Suvli muxitda tarqalgan-
larida konidiyalar m urakkabroq tuzilishga ega.
Konidiyalar rangsiz, rangli, odatda tarkibidagi melanin miq-
doriga ko'ra jigarrang ko'rinishlarda, quruq yoki shilimshiqli
bo'ladi.
Konidiyalar bevosita mitselliydan, k o 'p hollarda maxsus
konidiyabandlardan, b a ’zan juda k o 'p miqdorda paydo bo'ladi.
Konidiyabandlar yakka yoki uni to'plam lari - korem iy a holidagi
guruhlarga jam lanadi.
Aksom itsetlarning ayrim turlarida konidiyalar gifalaming
chigalida yassi do'm boqeha - sporodoxiy hosil qiladi.
L oja sporodoxiyga o'xshaydi, konidiyabandlar tig'iz
qatlamli
yassi holda bo'ladi. Bunday tuzilma o'sim liklarda tekinxo'rlik
qiladigan zam bum g'larda k o 'p uchraydi. Agar gifalam ing siyrak
chigalida konidiyabandlar umum iy
shilimshiq ichida bo'Isa
bundaylarni p io n n a t deyiladi.
P ik n id a la r eng murakkabi hisoblanadi, ular shar, ko'zga
ko'rinishlarga ega ochiq yoki to 'q rangli tig 'iz qavat bilan
qoplangan, uchida kichik tirqishi bor. Piknidalarning ichida kalta
konidiyabandlar tig 'iz
qatlam hosil qilib joylashadi, ularda
konidiyalar hosil bo'ladi. Ayrim tur askom itsetlarda konidiyalar
piknidaning po'stini tashkil qilganidan ham hosil bo'ladi.
K onidiyalam i hosil bo'lishi ham turlicha: Artrokonidiyalar
(artrosporalar) konidiyabandni yoki gifani bo'laklarga bo'linib
ketishidan hosil bo'ladi. Alevrokonidiyalar (alevrosporalar) koni-
diogen hujayralarni to 'siq bilan ajralgan qismidan hosil bo'ladi.
X oloblastik blastokonidilar konidiya hosil qiladigan hujayrani
shishgan qism idan hosil bo'ladi. Prokonidimy konidiyabandlam ing
devoridagi tirqishdan kurtaklanib chiqadi. U lar qalinpo'stli,
bittadan
joylashadi. Filokokonidiyalar fialidalar konidiogen hujayralarda
yuzaga keladi.
Jin siy ja ra y o n . A skom itsetlarda m axsuslashgan hujayra ikkita
gametangivni ko'shilish pam etan jn ?am iy a odativ jarayon hisob
lanadi. SnHda tuzilgan a^komitsetlardagi jinsiy jaravon zigoroitsei-
^ O '1
lavdagi zigogamiyagu o'xshash unviia o'tadi. Turli jinsdagi
gam ctangiylar m ortologivasiga ko'ra o'xshash yoki o ‘zaro kam
farqlanadi. Ular m itselliyning o'sim tasi. shoxchasi k o ‘rinishianga
ega. Ularni qo'shilishidan keyin darxol
Do'stlaringiz bilan baham: 
