Sharobiddin tojiboyev, nasibaxon naraliyeva

Plazmopara 
- 
Plasmoporci
turkum ining zamburugMan tabiatda 
ju d a ko ‘p tarqalgan, bizda ulardan P. viticola tok o'sim ligining 
uzum boshida, uning irib ketishiga sabab buladi. Spora band 
m onopodial ko‘p m arta tarm oqlangan, uchida spora tutgan uch -
to ‘rt shoxchali k o ‘rinishga ega. Sporalari qovunsimon, zoosporalar 
hosil qilib unadi. M itselliy uzum bandi, uzumbosh donalarida un 
sepkandek g ‘uboralarini hosil qiladi. Xavo semam kelsa, unga 
qarshi choralar q o ilam asa, kasallik 80 - 90% gacha yetishi 
m um kin.
Fitoftora 
- 
Phytophtora
turkum ining zam burug‘lari da mitselliy 
oq po'panak ko‘rinishda b o ‘lib, sporangiysi limon mevasi kabi 
k o ‘rinishga ega. Zoosporalari zoosporangiy ichida shakllanib, uning 
ichida 
chiqadi. 
0 ‘simliklarning yer usti 
qismida tekinho‘r 
rivojlam b, namlik yetarli b o ‘lgandagina zoosporalar hosil qiladi.
Fitoftora zam burug‘ini kartoshka o ‘simligida rivojlanishi.
Bu turkum ning zam burug‘lari ichida m orfologiyasi b o ‘yicha 
o ‘zaro 
yaqin 
boMganlari 
tiziologiyasiga 
ko ‘ra 
farqlanishlari 
jihatidan boshqalaridan ancha farqlanadi. Eng sodda tuzilgan
1 2 8

---

tekinxo‘rlari‘iizoq vaqt tupmqda tirik holda bo'lishi m um kin.‘Ular 
tuproqdagi hohlagan o'sim lik qoldig'i hisobiga oziqlana oladi. 
Fitoftoralar o'sim likning hamma qism va to'qim alarini zararlay 
oladi. O 'sim lik to ‘qimasidagi zamburug’ uni chiritadi va u yerda 
zam burug‘ni spora hosil qiladiganlari paydo boMadi. Tuproqdagi 
zam burug1 o ‘simlikni zararlaganidan keyin yana tuproqqa qaytadi. 
Fitoftolra turkum idan 
Rh. infestans
kartoshka o ‘simligining barg 
to ‘qimasida gaustoriyali mitselliysi yordamida oziqlanib, yaproqda 
to ‘q tusli, yomgMrli vaqtlarda qoramtir dogMar hosil qiladi.
Kasailik poyaning barglaridan boshlanadi, keyin hammasini 
egallaydi. Oziqlangandan keyin yaproq ustitsasidan sporangiband- 
lari chiqib turadi. Sporangibandlarning oxirida zoosporangiylar 
rivojlanadi. Shamol, yomgMr va boshqalar ta ’sirida uzilib, tarqalgan 
sporangiy kartoshkaning yaprogMni ustidagi bir tomchi suvga 
tushib, 6 - 8 zoospora hosil qilib unadi. M a’lum muddatdan keyin 
yumoloqlanadi va o ‘sish nayini hosil qilib, o ‘simlik ustitsasi orqali 
uning to ‘qim asiga kiradi, bu bilan o ‘simlikning qaytadan kasal- 
lanishi ro ‘y beradi.
Fitoftoraning tuproqqa tushgan sporangiylari suv bilan katoshka 
tugunagiga kelib, uni zararlaydi. Ommaviy holda zararlanish 
kartoshkani kovlab olishda ro ‘y beradi. Tuganakda yaltiroq kulrang 
kartoshkani ekilsa, dastlab u hech qanday belgi bermaydi, uni 
yigMshtirish davri boshlanishidan oldin o ‘sim lik soMiydi, bu 
hosilning kam ayishiga sabab boMadi.