|
Toshkent. O‘zbekiston ko‘chasidagi raa’muriy bino, 1964-y.
Arxitektorlar A. Fanleyb, V. Berezin, S. Eshonxo‘jayev, Yu. Xaldiyev.
77
xos. Blokning asosiy fasadi janubga qaragan va alyuminiy varaq-
laridan qilingan tashqi qo‘zg‘almas quyosh qaytarg‘ich panjaralar bilan
ta’minlangan. Bu erda ham soyabon oldinga turtib chiqqan. Janub
tom ondan tem ir-beton uyachalaridan yasalgan qutisim on quyosh
qaytargich qoMIangan. 2200 odamga mo'ljallangan ko‘pmaqsadli zalli
sobiq Panorama kinoteatri hozirgi A. Navoiy nomidagi kino saroyi
binosi «Paxtakor» o ‘yingohi, Yoshlar uyi va yashil esplanada bilan
birgalikda shahar markazi tarkibiga kiradi (arxitektor V. Berezin, S.
Sutyagin, D. Shuvayev, Yu. Xaldeev, muhuhandis A. Braslavskiy va
boshqalar). Kinotetrining tomosha zali alohida joylashgan. Foyeli va
vestibyulli ikki qavatli pavilon unga tutash. Har ikkala qism 14 m
enlikdagi oynavand yo lak bilan tutashtirilgan. Qismlarning har biri
78
qat’iy zilzila bardosh kenglik tizimini o‘zida namoyon etadi. Ikki qavatli
pavilonning birinchi qavatida kassali vestibyul, m a’muriy xonalar va
kiyimxonali vestibyul joylashgan, ular kinoteatr vestibyuli bilan bevosita
bog'langan. Ko‘pmaqsadli tomosha zaU aylanaga moyil suyri shaklga,
57—54 m o ‘qlarga ega. Uning amfiteatr echimi barcha tomosha qilish
o ‘rinlaridan to ‘kis ко4rib turishni ta ’minlaydi. Zal devorlari temir-
beton qobiqlar yuzaga keltirgan bo‘lib, bo‘rtiq tom oni zal ichkarisiga
qaragan. Uyachali shift perforirlashtirilgan alyuminiydan yasalgan, unga
lyuminessiya va shisha chiroqlar o ‘rnatilgan. K inoteatr intererini
monumental suvratlar hamda sopol buyumlar qo‘llangan.
Kurort shahar Sochi markaziy qismining manzarador murakkab
relefida joylashgan « 0 ‘zbekiston* sanatoriyasi majmui (arxitektorlar
B. Usmonov, I. Yaroshevskiy, I). Latipov, 1977-y.) yaxshi topilgan
miqyos sharofati bilan atrofdagi joy tuzilishiga uzviy kirishib ketgan.
Kompozisiya 15 qavatli baland yotoq binosining dengiz tom on cho‘zil-
gan va o ‘rmonli yon-bag‘irligiga moslashgan jamoat bloki pog‘onalari
bilan qaram a-qarshilikda tuzilgan. Ularda vcstibyullar, raqs zali,
tomosha zali, oshxona va muolaja qismi joylashgan.
Inshootning aixitekturaviy-badiiy qiyol'asi zamonaviy a n ’anaviy
usullar bilan chatishib ketgan, rcjalHslitirishda va qurilishda landshaft,
mikrofelef, yassi tom, hovli sahnlari, yo'laklar hamda amaliy san’atning
boy xazinasidan keng foydalanilgan.
Rejaviy tuzilmada mualliflar qator qi/iqarli echimlar topishga m u-
vaffaq bo‘lganlar: masalan, yotoq binosida xonalarni dengiz tomonga
qaratish hisobiga (yarimochiq kitob ko'rinishida) qulay iqlimiy va
tom osha sharoitlari yuzaga keltirilgan; jamoat blokining taqsimlagich
xonalarida (vestibyul, foye, xollar) bir kenglik boshqasiga quyilib
ketadigan anfilid usuli qo‘llanilgun. Muolaja binosi va m a’muriy qism
xonalari mujassam rejada 0 ‘rta Osiyo arxitekturasi uchun an’anaviy
ichki hovlilar uzunasiga guruhlashtirilgan ham da bir-biri bilan qulay
tutashti rilgan. Ayni vaqtda mikroiqlimli, obod hududli va ixcham
arxitekturaviy shaklga ega hovlichalar o ‘z vazifasiga ko‘ra butun
majmuaning umumiy kompozisiyasiga uzviy kirishib ketadi hamda
mikroiqlim hosil etib, estetik vazifalami muvafTaqiyatli hal etadi.
Hududda o ‘zbekcha choyxonasi boigan suzuv havzasi qulay joylash-
tirilgan.
Mualliflar jamoasi zamonaviy va milliy arxitektura hamda amaliy-
bezak san’ati qorishuvi imkoniyatidan keng foydalangan. Sanatoriyaga
yaqinlashib borish joyi o ‘ziga xos echim topgan: unga kiraverishda
79
mamlakatimiz xalqlari do‘stligini timsollashtiruvchi keng hajmdagi
relefli panno bajariigan. Keng tosh zinadan katta vestibyulga kiriladi.
Vestibyul guruhi va xoll interveri ta’sirchan ijro etilgan, unda marmar,
labradorit, rangli vitraj va rangli shishadan quyilgan g‘aroyib chiroq-
donlar, shuningdek bezak ko‘katlar bilan birikib ketgan yog‘ochdan
keng foydalanilgan. Zina orqali vestibyuldan raqs zalining foyesiga
tushish mumkin, u yerda «Yil fasllari» mavzusidagi panno ishlangan,
u yumshoq pastelda bajarilib, nafis billur qandillar osigMiq doirasimon
ganchkorlik bilan bezatilgan shift bilan birikib ketgan. O'ymakori ganch
billur devor chiroqlari bo‘lgan oppoq kino zal shillini qoplab olgan, u
qora-qo‘chqil o ‘rindiqlar va kashtali (1афагёа1аг bilan qarama-qarshilik
hosil qilgan. Ziyofat zalida 0 ‘zbekiston «Shahar-yodgnrliklar» mavzu
sidagi sopol panno ishlangan.
Intererlar tektonikasiga uzviy kirishib ketgan ichki hovlilardagi sopol
haykalchalar va guldonlar sirasi g‘oyat oddiy hamda ayni vaqtda juda
ham nafisdir.
Barcha badiiy bezaklarni 0 ‘zbekiston xalq rassomlari Ch.Ahmarov,
M. Usmonov va monumental rassomlar A. Kedrin, V. Chub, respublika
xalq ustasi N. Ibrohimov va boshqalar ijro etishgan.
0 ‘zbekiston arxitektorlarining ijodiy yo'nalishi yangi teatrlar,
mehmonxonalar va hokazolar arxitekturaviy yeehimida ayniqsa yorqin
namoyon bo‘lgan, ularda zamonaviy shakllardagi o'ziga xoslikka intilish
kuzatiladi. N avoiy shahar markaziy qismida qurilgan «Farhod»
Madaniyat uyi majmui (arxitektorlar I. Orlov, T. Safonova, N. Nazarov,
M. Levin, V. Lavrov va boshqalar, 1%3-y.) zamonaviylikning eng
dolzarb vazifalaridan biri — ilmiy an'analar vorisligi nuqtai nazaridan
m adaniy va m a ’naviy m uhitni shakllantirish vazifasini hal etadi.
M ajm uaning arxitekturaviy-kom po/.ision yechim i 0 ‘rta Osiyo
arxitekturasining alohida tabiiy-iqlimi, xalq an’analarini hisobga oladi.
M adaniyat saroyining rejadagi to 'rtb u rc h ak hajm i 0 ‘rta Osiy
arxitekturasi uchun a n ’anaviy hovli arxitekturasi atrofida shakllanadi,
hovli ichki xonalami yoritish va qo'shimcha foye sifatida foydalanishda
ishlatiladi. O bod qilingan hududi, faw orasi, atrofdagi devorlar
arxitekturasi butun majmuaning umumiy kompozisiyasiga yaxshi kirib
ketgan va estetik vazifalarni to ‘kis ado etadi. A trof landshaftining
shakllanishiga va butun majmua tumanida qulay mikroiqlim muhiti
yaratishga katta e’tibor berilgan.
Toshkentdagi Rassomlar uyushmasi (hozirda Badiiy Akademiya)ning
Ko'rgazma saroyi zamonaviylik va an’anaviylikning muvaffaqiyatli
80
yo‘g‘rilib ketishiga misol bo'ladi (arxitektorlar F. Tursunov, R. Xayrut-
dinov, 1974-y.). Uch qavatli bino haykallar ko'rgazmasining tabiiy
nur o‘tkgazich oynalar bilan yoritilgan ikki yorqin hovlicha(sahn)li zal
tevaragiga jamlangan.
Burmalar va naqshlar hosil qiluvchi, moviy koshindor sopol tagzamin
ustidan oppoq paxta chanoqlaridan to'qilgan buklama panellar bilan
qurshalgan yirik plastika - yon fasadlar ana shunday yechimga ega.
Birinchi qavatda butun
Do'stlaringiz bilan baham: |
