Shaharsozuk tarixi

1 Qurilishning birinchi navbati asosan ekspozisiya tanobiylarini o ‘z ichiga
oladi, birinchisiga o'xshab ketadigan ikkinchi navbat asosiy jamg‘armalarga
mo‘ljallangan, 3-navbat buyunmachi tomonidan aniqlanadi.
163

---

M uzeylar ichida N ukus shahridagi Berdaq nom idagi muzey 
alohida o ‘rin tutadi, u Qoraqalpoq adabiyotining asoschisi Berdi- 
m urod Berdaqning tavalludiga 170 yil to ‘lishi m unosabati bilan 
barpo etilgan.
Muzey binosi (arxitektor O. To‘raniyozov., 2001-y.) A. Do'stnazarov 
va Ch. Abdirov shohrohlari chorrahasidan sal narida joylashgan va 
shahaming barcha nuqtalaridan ko'zga yaqqol tashlanib turadi. Qubba 
va sakkiz ustunli ayvon muvaffaqiyatli qo‘llangani tufayli arxitekturaviy- 
kompozision yechim o'ziga xos va milliy koloritga egaligi bilan ajralib 
turadi.
Oq va qizg'ish qoraqalpoq marmari qoplangan devor va boshqa 
qismlar binoni yanada muhtasham ko‘rsatadi.
Muzeyga kirib keluvchi tomoshabin ko'zi eng aw al etti buyuk 
tarixiy siymoga tushadi: Alisher Navoiy, Abay, Abu Rayhon Beruniy, 
Berdaq, Ajiniyoz, Jiyen Jirov va Maxtumquli. Ulaming bosh haykallari 
katta devor ayvonidagi tokchalarga o'matilgan. Bu o ‘ziga xos usul 
bino-muzey ahamiyati va vazifasini yanada kuchaytirib turadi.
Did bilan bezatilgan intererda qoraqalpoq rassomlarining Berdaq- 
ning turU asarlaridagi mavzularga bag‘ishlangan devoriy suvratlari bilar 
tanishish mumkin.
Toshkent markaziy qismi arxitekturasi Tasviriy san’at saroyi yang! 
binosi qurilishi bilan to ‘ldirilgan (arxitektor V. Breusenko, «Toshgip­
rogor», 2005-y.) U Sh. Rashidov, X. Sulaymonova, Buyuk Turor 
ko'chalari va janub tomondan Sayilgoh dam olish zonasi kesishgar 
chorrahada joylashgan.
Nukus. Berdaq nomidagi muzey, 2001-y.
Arxitektor O. To‘raniyozov.
164

---

Yerto'lasi (balandligi 5,4 m) ikki qavatli bino (bir qavatining baland- 
ligi 6,0 m) rejada 69,6x52,8 m o ‘lchamdagi to'rtburchak shaklga ega; 
uzunasiga tushgan ayvon eni 5,4 m.
Tasviriy san’at saroyi binosining markaziy qismini katta zinali xoll 
va ikkinchi qavatga olib chiqadigan eskalatorlar egallagan. Xollning 
ostin-ustin derazah kengligi 19,6 m enlikdagi qubba bilan yopilgan, 
uning yon tomonlaridagi arksimon tuynuklardan yorug‘lik tushib turadi. 
Ikkinchi qavatda eni 5,4 m keladigan qubbasimon tom ham yorug‘lik 
lushirib turadigan vosita sanaladi.
Birinchi qavatda xizmat ko'rsatuvchi va yordamchi xonalar — 
vestibyul, 50 o'rinli m a’ruza zali, bufct, kutubxona, m a’muriyat va 
ilmiy xodimlar xonalari badiiy hamda ta’mir ustaxonalari, badiiy salon 
va davriy ko'rgazmalar uchun ekspozisiya zali joylashgan.
Yerto'la qismida kiyim ilg'ichlar, eksponatlarni saqlash xonasi, 
ustaxonalar va texnik xizmat ko'rsatish xonasi bilan birgalikda boshqa 
xonalar mavjud.
Eksponatlar uchun ko'chma devorlar va stendlar bo'lgan ekspozisiya 
zallari ikkinchi qavatda joylashgan, ular tik yo'nalishda harakat­
lanadigan liftlar va eskalatorlar yordamida bog'lanib turadi. Shunday 
qilib, b in o barcha zaruriy xonalar va xizm atlarni hisobga olib 
loyihalashtirilgan hamda barpo etilgan.
Bino arxitekturasi mazmundor, lo'nda va shahar markazi qurilishiga. 
Bino b o 'ylam asidan tushgan u stu nlar va guldor ustunboshilar, 
jimjimador muqamaslar unga janubcha ko'rinish bag'ishlagan.
K atta eshik, xizm atchi eshik va badiiy salon ham da davriy 
ko'rgazmalar zaligacha olib kiradigan eshik yo'llari ham ustunboshilar 
bilan bezatilgan. U ncha katta bo'lm agan oynavand qismlar eshik- 
derazasiz devor sirti bilan birgalikda binoga muzey qiyofasi bag'ishla­
gan, bu yerda asosiy talab eksponatlarni idrok etish uchun kenglik 
vujudga keltirish hisoblanadi.
Devor pardozida granit, marmar, bezakli naqshu nigor, ko'kishtob 
shisha taxtachalaridan yasalgan oynavand alyuminiy vitrajlar ishlatilgan. 
Ayvondagi ustunlar och kulrang tusdagi marmar palaxsalari bilan 
qoplangan bo'lib, ularga bezak ishlari berilgan.