Shaharsozuk tarixi

Toshkent. Toshkent va poytaxt viloyatining 
saqlanib qolgan 
yodgorliklari ham ta ’mirlandi va yangilandi.
Chorsu maydonidagi hozirda mavjud Ko'kaldosh madrasasi (XVI 
asr) 0 ‘rta Osiyodagi yirik oliy o ‘quv yurtlaridan biri edi. Ilozir ham 
0 ‘zbekiston musulmonlari idorasi qoshidagi o ‘rta maxsus Islom o'quv 
yurti sifatida amal qilmoqda. M aydondan uning koshinlar bilan 
hashamdor qilib bezatilgan old fasad peshtoqi mana men deb turibdi. 
Old fasad an’anaviy tuzilishiga ega - ikki qator tokchalar joylashgan 
peshtoq va burchaklarida guldasta minorachiilari. Peshtoq ortida jamoat 
va xizmatchi hujralar joylashgan, ular safming oxiri masjid va katta 
zal uyga borib taqaladi. Uning koshindor bezaklari to ‘la tiklandi, 
an’anaviy rang — moviy.
K o‘kaldosh madrasasining hovli 
qismidagi XV asr olimi, davlat arbobi 
Xo‘ja Ahrori Valiy masjidi ham qayta 
tiklandi. Kattaligi bo‘yicha bu O '/b e - 
k iston m asjidlari ichida 
S am ar­
qanddagi Bibi Xonim va Buxorodagi 
Kalon masjidlaridan keyin uchinchi 
o ‘rinda turadi. Masjidning arxitek­
turaviy-rejaviy yechimi o ‘rta asr saroy 
masjidi xiliga o ‘xshab ketadi: o lrtada
— gumbazli bino, qubbador arksimon
Toshkent. Ko‘kaldosh madrasasi,
XVI asr.
135

---

ayvon bilan aylantirilgan hovli so‘ngida — maqsura joylashgan. Shayxon- 
tohur tarixiy-arxitekturaviy majmua (XVIII—XIX) Alisher Navoiy va 
Abdulla Qodiriy ko‘chalari oralig‘ida, lslom Universiteti hududida 
joylashgan. Hozirda majmuadan faqat uch arxitekturaviy yodgorlik 
saqlab qolingan: Shayxontohur, Qaldirg'ochbiy va Yunusxon maqba- 
ralari — ular Toshkentning eng qadimgi yodgorliklari sanaladi.
Hozirda mavjud Ilohiyot va Tariqatning yirik vakili shayx Xovandi 
Tohur — Shayxontohur maqbarasini XVIII -XIX asrlarboshida qadimgi 
maqbara poydevorida Xo'ja A hror Valiy qurdirgan edi va u ikki 
xonadan iborat bo‘lgan.
T o‘rtburchak shakldagi binoning uncha katta bo‘lmagan peshtoqi- 
dan aw al ziyoratxonaga, undan go‘rxonaga kiriladi. Maqbara devorlari 
odmi, faqat derazalarga va peshtoq eshigi ustidan koshindor panjara 
o‘rnatilgan, mustaqillik yillarida ular yangilandi. Xonalar tom i uchli 
qubbalar bilan yopilgan.
Shayx Xovandi Tohur maqbarasi yonida Temuriy shahzoda uchun
XV asr boshida tiklangan Qaldirg'ochbiy maqbarasi joylashgan. Maqbara 
binosi kub shaklida, 0 ‘rta Osiyoning ko‘plab yodgorliklariga xos bo‘lgan 
qo‘shaloq gumbaz bilan yopilgan.
Zahiriddin Bobuming bobosi hakim Yunusxon maqbarasi o ‘sha 
vaqtdagi Toshkentda Shayxontohur majnluidagi eng qiziqarH yodgorlik