Shaharsozlikda bino va inshootlarni arxitekturaviy

4. Jurnal, adabiyotlar va metodik ishlar bilan tanishtirish. 
Asosiy adabiyotlar:
 
1. Ubaydullaev X.M., Inagamova M.M. “Turar joy va jamoat binolarini loyihalashning 
tipologik asoslari”. “Voris-nashriyot”Toshkent 2009 y, darslik. 
2. 
Ubaydullaev 
X.M, 
Xidoyatov 
T.A, 
Abduraxmanov 
Y.I, 
Korobovtsev 
G.I.,MansurovYa.M“Arxitekturaviy loyihalash” TAQI,Toshkent 2012 g. o‟quv 
qo‟llanma. 
3. Inogomov B.I “Zamonaviy bino va inshootlarni loyihalash” Toshkent. 2010 y., o‟quv 
qo‟llanma
 
Mustaqil ish uchun to’shiriq 
Mavzu bo‟yicha adabiyotlar bilan ishlash. 

---

2-mavzu. G’oya ustida eskiz qilish. 
 
Reja: 
 
1. Umumiy ovqatlanish muassasalarini loyihalashda arxitekturaviy, konstruktiv 
talablarni o’rganish. 
2.
Umumiy ovqatlanish muassasalarini kompozitsion yechimini topish. 
3. Tanlangan eskiz variantini chizish. 
4. Tarxiy yechim ustida ishlash. 
 
1. Umumiy ovqatlanish muassasalarini loyihalashda arxitekturaviy, 
konstruktiv talablarni o’rganish. 
Restoran binosi choyxonasi bilan umumiy ovqatlanish korxonasining ikki hil 
tizimda hizmat ko‟rsatuvchi bo‟lib, birinchi qavatda xo‟rrandalarning buyurmasi 
bilan bo‟lsa, ikkinchisi-milliy taomlarning chegaralangan assortiment asosida 
ko‟‟roq choyli ichimliklarga ehtibor qaratiladi. Ushbu o‟shiriq shaharning aholi 
yashash joylarida qurishga mo‟ljallangan bo‟lib, IV qurilish klimatik hududga 25-
30 ming aholi uchun hizmat ko‟rsatadi. 
Loyihaning kom‟ozitsiyaviy yechimiga eng ko‟ptarqalgan o‟zimizdagi va 
horijda qurilish amaliyotida qabul qilingan rejlashtirish tizimi asos qilib olingan: 
- ishlab chiqarishxonalari binoning markazida joylashgan bo‟lib, uning 
atrofida ovqatlanish zallari joylashgan bo‟ladi. (markazlashtirilgan turi) 
- savdo xonlari bosh fasad tomondan frontal holatda joylashgan bo‟lib, 
ishlab chiqarish xonalari esa qarama qarshi tomonga joylashtiriladi. (frontal 
joylashuv turi) 
- barcha ishlab chiqarish xonalari rejaning biror bir burchagiga 
joylashtirilgan bo‟lib, savdo xonalari esa ikki tomonlama joylashtiriladi. (burchakli 
joylashuv turi ) 
binoni loyihalashda asosiy ehtibor uning rentablligiga yahni iqtisodiy 
tejamkorlik darajasiga, kom‟ozitsiyaviy yechimning yuqori badiiy sifatiga hamda 
O‟zbekistonning klimatik hususiyalarini hisobga olishga qaratiladi. 
Binoning iqtisodiy jihatidan tejamliligi darajasini oshirish uchun asosan 
zavod sharoitida tayyorlangan konstruktsiya uskunalaridan, joylarda mavjud 
bo‟lgan qurilish hamda bezatishda ishlatiladigan yangi qurilish materiallaridan 
maksimal tarzda foydalanish lozim. 
Binonig arxitektura yechimi oddiy va sodda hajmiy shaklda eng yaxshi 
„ro‟ortsiyada yechilgan bo‟lib, o‟ziga ehtiborni jalb etuvchi arxitekturaviy 
elementlar orqali binoning ichki xizmatidan chiqqan holda strukturaviy fazoviy 

---

muhitini va jamoatga tegishli ekanligini aks ettirishi lozim. 
Bino tevarak atrofida ko‟kalamzorlashtirilgan joylar dam olish ayvonlari hamda 
mikroklimatni mo‟tadillashtiruvchi arxitekturaning aktiv elenmentlaridan 
foydalanish maqsadga muvofiqdir. 
Binoning fasadlarini, interg‟erlarini bezatishda O‟zbekiston aholisining 
anhanaviy sanhati namunalaridan foydalanish maqsadga muvofiq bo‟ladi. 
Restoran va choyxonaning xonalari tarkibi va maydoni:
t/r 
Xonalarning nomi 
Xonalar 
maydoni 
m2 
1 
2 
3 
A. Restoranning savdo xonalari 
1 Vestibyul, garderob 
60 
2 Hojatxona va qo‟l yuvish xonasi 
10 
3 Ovqatlanish zali – 100 o‟rinli bufeti bilan. 
160 
4 Kulminariya mahsuloti uchun
18 
Jami: 
244 m2 
B. Ishlab chiqarish xonalari 
1 Taomlarni tarqatish joyi 
15 
2 Issiq tsex (oshxona) 
55 
3 Konditer tsexi
15 
4 G‟aznaxona
15 
5 Go‟shtlarni tayyorlash xonasi
15 
6 Baliq mahsulotlarini tayyorlash xonasi 
15 
7 Sabzavotlarni tayyorllash xonasi
15 
8 Issiqxona idishlarini yuvish xonasi 
10 
9 Oshxona idish tovoqlarini yuvish xonasi 
15 
10 Oshxona uchun yo‟iq ayvoncha
15 
Jami : 
170 
V. Omborxona
1 Quruq maxsulotlarni saqlash xonasi 
12 
2 Jihozlarni saqlash xonasi 
10 
3 Savzavotlarni saqlash xonasi 
12 
4 Sovutkich kamerasi xonalari: 
a) go‟shtlar uchun 
b) baliq mahsulotlari uchun 
v) sut mahsulotlar uchun 
g) meva va boshqa maxsulotlar 
10 
6 
6 
6 
5 Frean dastgohi xonasi
2 

---

6 Yuklarni tushirish xonasi 
12 
7 Bo‟sh idish va jihozlar uchun 
8 
Jami : 
84 m2 
G. Boshqaruv idorasi xonalari 
1 Idora
15 
2 Xodimlar xonasi 
12 
3 Direktor xonasi 
12 
4 Xodimlarning yechishnish xonasi 
15 
5 Dush va hojatxona (xodimlar uchun) 
10 
Jami: 
64m2 
D. O‟rinli choyxona 
1 Savdo zali
60 
2 Samovarxona
20 
3 Asbob anjomlarni yuvish xonasi 
10 
4 Omborxona
10 
Jami : 
100m2 
E. Texnik xonalar 
1 SHamollatish kamerasi 
20 
2 Elektr shiti 
10 
3 Isitish joyi 
20 
Jami :
50 m2 
Jami ishlov maydoni taxminan
700 m2 
Ilova: hajmi rejlashtirishiga qarab ko‟rsatilgan maydonlarni 10% gacha 
o‟zgartirish mumkin. 
Asosiy qo‟yiladigan talablar. Arxitekturaviy rejalashtirish, konstruktiv yechimiga, 
santexnika jihozlarini joylashtirish va o‟rnatishga hamda iqtisodiy tejamkorlikka 
qaratiladi:
1. Restorаn binosi bir yoki ikki qavatlik qilib mo‟ljallanadi. 
2. restoranning savdo zali uchun va choyxonani loyihalashda jami 
maydonning 50-70% hisobidan yozgi o‟tirish joylari uchun maydon ajratishi 
lozim. 
3. Restoran –oshxona asosan ham ashyo mahsulotlarida ishlaydigan bo‟lgani 
uchun texnologik nuqtai nazaridan xonaning tomonlari 1:2 nisbatda rejalashtirilgan 
maqquldir. 
4. Restoran atrofidagi yer sathi maydoni bir kishi uchun 15m2 qilib olinadi. 
5. Agar restoran ikki qavatlilik qilib loyihalangan taqdirda (oshxona va 
gazakxonalarni) ovqat tarqatish joyini, idishlarni yuvish va nonlarni tarqatish 
xonalarini savdo zali bilan bir qavtga joylashtirish lozim. 
6. Savdo zalining „oldan-shiftgacha bo‟lgan balandligi 3.3 m dan kam 
bo‟lmasligi lozim. 

---

7. Estrada savdo zaliga joylashgan bo‟lib, uning chuqurligi 3 mda kam 
bo‟lmasligi, „oldan balandligi esa, 0.45dan 1.2 m ga bo‟lishi mumkin. 
8. Yarim fabrikani kulminariya maxsulotlarni sotish do‟koni iloji boricha 
alohida kirib chiqiladigan eshikka ega bo‟lgan holda, oshxonaga yaqin joyga 
rejalashtirilgan bo‟lishi lozim. 
9. Restorаn garderobi barcha o‟rindiqlarning 10% hisobidan olinadi. 
10. Vestibyuldagi qo‟l yuvish jihozlarini 50 o‟ringa bir unitaz hisobidan 
kami bilan 2 ta (erkaklar va ayollar uchun) olinadi. 
11. Tahorat xonasida ham 50 kishiga bitta unitaz olinadi. 
12.Barcha savdo xonalarini–vestibyul, garderob qo‟l yuvish, hojatxonalarni, 
savdoxona (ovqatlanish zali), bufet, yarimfabrikat, tushliklarni sotish xonalarini – 
iloji boricha bosh yoki yon fasad tomonga joylashtirish maqqul. 
13. Ishlab chiqarish guruhiga mansub xonalarni-issiq tsex (oshxona), 
konditer xonasi, go‟sht, baliq sabzavot, gazakxona, qayta tayyorlash, tarqatish, 
bufet, yuvish va boshqalarni omborxonaga yaqin, aloqa qilishga mo‟ljallab ovqat 
tarqatish va idish yuvish xonasi bilan bog‟lash lozim. 
14. omborxonani yerto‟lada, tsokol yoki birinchi qavatga ho‟jalik hovlisi 
tomonga joylashtirish maqsadga muvofiq bo‟ladi. 
15. Binoni boshqaruv idorasiga mansub bo‟lgan xonalar guruhini – maishiy 
xonalar direktor kabineti, idora, xodimlar xonasi, garderob, dush va xodimlar 
xojatxonalarni boshqalardan ajratilgan holda korxonaning barcha xonalari bilan 
bog‟liq holda loyihalashtirish maqsadga muvofiq bo‟ladi. 
16. Texnik xonalar guruhi ventkamera, elektr shitlari, isitish uzellarini iloji 
bo‟lsa yer to‟lada muhofazaqilingan holatda joylashtirish lozim.