Шаҳарсозлик нормалари ва қоидалари шаҳарсозлик

 
XI. АТРОФ МУҲИТНИ 
МУҲОФАЗА ҚИЛИШ 
 
Шаҳарсозлик экологияси ва 
табиий захиралардан оқилона 
фойдаланиш 
 
300. Шаҳарсозлик лойиҳалаш-
нинг барча босқичларида атроф 
муҳитни муҳофаза қилиш ва табиий 
захиралардан 
оқилона 
фойдала-
нишга доир мажмуавий тадбирлар 8-
иловага мувофиқ «Атроф-муҳитга 
таъсир тўғрисидаги баёнот лойи-
ҳаси» таркибида амалга оширилиши 
лозим. 
301. Атроф муҳитни муҳофаза 
қилиш тадбирлари тизимига қуйи-
дагилар киради:
Шаҳарсозлик тадбирлари: 
табиий каркас сақланиши ва 
ривожланиши (сув оқимлари ва улар 
бўйлаб кўкаламзорлаштириш, да-
рахтзорлар); 
ҳудуднинг режавий ташкилоти 
схемалари ва лойиҳаларини ишлаб 
чиқишда дарёлар, сойлар, каналлар, 
сув 
омборлари 
бўйидаги 
сув 
муҳофазаси зоналари, шунингдек 
курорт захира ларининг қатъий 
тартибдаги санитария зоналари ва ер 
ости сувлари конлари шаклланиши 
зоналаридан функционал фойдала-
ниш талабларини таъминлаш; 
ўта йирик ва йирик шаҳарлар 
атрофида яшил зоналарни барпо 
этиш; 
амалдаги экологик ва шаҳар-
созлик қонунчилигига зид ҳолда 
жойлашган ишлаб чиқариш турлари 
ихтисосини ўзгартириш ё бошқа 
жойга кўчириш; 
йўл-транспорт тизимини ривож-
лантириш ва қайта қуриш. 
Муҳандислик-техник 
тадбир-
лар: 
саноат ва энергетика объект-
ларни қайта қуриш, чиқиндисиз 
технологияларни жорий этиш; 
муҳандислик инфратузилмаси 
ва коммунал хўжаликни юқори тех-
нологик даражада ривожлантириш; 
шаҳарлар ва бошқа аҳоли 
пунктларини муҳандислик ускуна-
лари билан тўлиқ ҳажмда таъмин-
лаш.
302. Табиий каркасни сақлаш ва 
унинг атроф ҳудудга фаол таъси-
рини таъминлаш мақсадида табиий 
каркас ва у таъсир кўрсатаётган 
ҳудуд майдонлари нисбатини 1:3 
даражасида сақлаш лозим.
303. Шаҳарларнинг атроф яшил 
зоналари дам олиш, санитария-

---

126-бет. ШНҚ 2.07.01-03 
гигиеник ва хўжалик мақсадларида 
фойдаланилиши керак. Яшил зона-
ларда уларнинг ўз экологик, сани-
тария-гигиеник ва дам олиш вазифа-
ларини бажаришига салбий таъсир 
этувчи хўжалик фаолияти тақиқ-
ланади. 
304*. Чўл ва ярим чўл зона-
ларида жойлашган шаҳар ва қишлоқ 
аҳоли пунктлари атрофида шамол-
чангдан ҳимоя қилувчи дарахт-
зорлар 
барпо 
этиш, 
эрозияга 
учраётган тепаликлар, жар ва сой-
ликларни кўкаламзорлаштириш чо-
раларини кўзда тутиш лозим. 
Ҳимоя 
иҳотазорлари 
эни 
камида: ўта йирик ва йирик шаҳарлар 
учун – 500 м, катта ва ўрта шаҳарлар 
– 100 м, кичик шаҳар ва қишлоқ 
аҳоли пунктларида - 50 м бўлиши 
керак. 
305. Шаҳарлар ва қишлоқ аҳоли 
пунктларини қуриш ва ривожлан-
тириш учун ҳудудлар асосан қишлоқ 
хўжалиги учун яроқсиз ерлардан 
иборат бўлиши лозим.
Суғориладиган ва қуритилган 
ерларда, шудгор майдонларда, кўп 
йиллик мевали дарахтлар ва узум-
зорлар мавжуд бўлган ер участ-
каларида, шунингдек сувни муҳо-
фаза қилиш, шамол-чангдан сақлов-
чи дарахтзор майдонларда қурилиш-
га фавқулодда ҳоллардагина рухсат 
этилади, баҳолаш кўрсаткичлари 
юқори бўлган ерларда эса - тақиқ-
ланади. Қурилиш ман этилган ерлар 
рўйхати маҳаллий ҳокимият орган-
лари томонидан белгиланади. 
306. Фойдали қазилмалар кон-
лари 
чегаралари 
ичида 
аҳоли 
пунктлари, саноат зоналари ва бош-
қа халқ хўжалиги объектларини 
лойиҳалаштириш ва қуриш тақиқ-
ланади.
Фойдали қазилмалар жойлаш-
ган майдонларда иморатлар қуриш ва 
ер ости иншоотлари барпо этишга 
фавқулодда ҳоллардагина, фойдали 
қазилмаларни қазиб олишга тўсқин-
лик юзага келмаслиги ва қурилиш-
нинг иқтисодий мақсадга мувофиқ-
лиги исботланиши шарти билан 
давлат ер ости бойликларини бош-
қариш ва тоғ-кон назорати идора-
ларининг рухсати билангина йўл 
қуйилиши мумкин.
Фойдали қазилмаларни қазиб 
олиш ва қайта ишлаш, шунингдек 
бошқа хўжалик фаолияти оқибатида 
бузилган ерлар тикланиши лозим.
307. Қуйидаги ерларда бинолар, 
иншоотлар ва магистраль комму-
никациялар барпо этишга рухсат 
этилмайди:
қўриқхоналар, ботаника боғ-
лари, дендрологик парклар ва сувни 
муҳофаза қилиш зоналарида агар 
қуриладиган объектлар уларга хиз-
мат қилишга мўлжалланмаган бўлса, 
қурилиши мумкин эмас;
шаҳарларнинг яшил майдон-
ларида қуриладиган объектлар дам 
олиш, спорт ёки шаҳар атрофи 
хўжалигига 
хизмат 
кўрсатишга 
мўлжалланмаган бўлса, қурилиш 
ишлари тақиқланади; 
гидрометеорологик 
станция-
ларни ҳимоя қилиш зоналарида; 
қуриладиган объектлар сув ман-
баларидан фойдаланишга боғлиқ 
бўлмаса, сув таъминоти манбалари 
санитария 
муҳофазаси 
биринчи 
зонасида ва сув қувури иншоотлари 
майдончаларида; 
қуриладиган объектлар курорт-
лар табиий шифобахш восита-
ларидан фойдаланиш билан боғлиқ 
бўлмаса курортларнинг санитария 
муҳофазаси биринчи зонасида; 

---

ШНК 2.07.01-03 127-бет 
радиоактив чиқиндилар билан 
ифлосланган ҳудудларда (Ўзбекис-
тон Республикаси Санитария-назорат 
идоралари 
белгилаган 
муддат 
тугагунча); 
кўмир, сланец шахталари ва 
руда бойитиш фабрикаларининг 
чиқинди тупроқ чиқариш зоналари-
нинг хавфли жойларида, ер кўча-
диган, сел оқимлари юзага кела-
диган, қор кўчкиси содир бўладиган 
ва органик чиқиндилар билан 
ифлосланган ер участкаларида;
тўғонлар ёки дамба бузилиши 
натижасида эҳтимолий офатли тош-
қин зоналарида (офатли тошқин 
зонаси – тошқин 1,5 м ва чуқурроқ 
бўлиб, бинолар ва иншоотлар бузи-
лиши, инсонлар ўлими, корхоналар 
ускуналарининг ишдан чиқишига 
олиб 
келиши 
мумкин 
бўлган 
ҳудуддир); 
сейсмик районларда фаол ёриқ-
ларга бевосита ёндош зоналарда; 
магистраль қувурларнинг ҳимоя 
зоналарида.