Ш. З. Умарованинг таҳрири остида

Хизмат ҳужжатлари 
тайёрланишига 
кўра муасссаса ёки мансабдор шахсга тегишли бўлса, шахсий ҳужжатлар 
якка шахслар томонидан ёзилиб, уларнинг хизмат фаолиятлардан ташқари 
ёки жамаоат ишларини бажариш билан боғлиқ масалаларга тегишли
бўлади ( масалан, шахсий ариза, шикоят ва б.) 
Ҳужжатларнинг тайёрланиш хусусияти ва даражаси ҳам бениҳоя
муҳим саналади. Бу жиҳатга кўра ҳужжатлар қуйидагича таснифланади: 
қоралама,асл нусха,нусха, иккинчи нусха ( дубликат),кўчирма.ҳужжатлар 
дастлаб қоралама нусхада тайёрланади, бу хужжат муаллифи яъни 
тайёрловчининг қулёзма ёки компьютерда кўчирилган дастлабки
нусхасидир. Бу нусха тузатилиб қайта кўчириш мумкин. . Асл нусха бу илк 
бор тузилган.., белгиланган тартибда тасдиқланган бўлади. Нусха — асл
ҳужжатни абсолют аниқ равишда (нусха белгиси билан)кайта яратиш, бу 
нусха ваколатли шахс томонидан белгиланди. 
Айнан нусха 
асл нусханииг барча хусусиятларини - зарурий 
қисмларининг жойлаштирилиши, мавжуд шаклий белгилар (герб, юмалок 
мухр, тўртбурчак мухр, нишон каби), матндаги босма, ёзма ҳарф шакллари 
ва шу кабиларни аник ва тўлиқ акс эттиради, масалан, фотонусхани ёки 
компьютер да чиқарилган нусхани шу тур ҳужжатларь қаторига киритиш 

---

594 
мумкин. Эркин нусхада эса ҳужжатдаги ахборот тўла ифодалансада, нусха 
ташки хусусиятлар жиҳатидан бевосита аслига мувофиқ қоғозга 
расмийлаштирилмайди, яъни эркин нусхада асл нусхадаги мухр ўрнига 
“муҳр” деб, им*, ўрнига “имзо” деб, герб ўрнига “герб” деб ёзиб қўйилади ва 
х.к. Баъзан муайян хужжатга эмас, балки унинг бир қисмига эхтиёж 
туғилади. 
Бундай ҳолларда
а ҳужжатдан нусха эмас, балки 
кўчирма 
олинади 
(масала баённомадан кўчирма, буйрукдан кўчирма ва ҳ.к.). Нусха ва 
кўчирмалар албатта нотариус, ходимлар бўлими ва шу каби тегишли 
тартибда тасдиқланган тақдирдагина кучга эга бўлади. Асл нусха , йўқолган
холларда хужжатнинг иккинчи нусхаси яъни