Sh. Ya. Zokirxo’jayev, M. U. Solihov Shifokor va bemor

Nazorat savollari:
1. Deontologiya tushunchasi nimani anglatadi?
2
. Deontologiya tushunchasini kim taklif etgan ?
3. Tibbiyot deontologiyasida kimlar orasidagi o’zaro munosabatlar
o’rganiladi?
35

---

4. Deontologiyaning asosiy tamoyillari qaysilar?
5. Tashxisot va muolaja jarayonidagi muloqotning o’ziga xos o ’mini 
qanday izoxlaysiz?
6
. O’zbekiston tibbiyoti deontologiyasini rivojlanishiga o’z xissasini 
qo’sgan olimlar tog’risida ma’lumot bering.
7. Tibbiyot rivojlanish tarixidagi sharqning mashxur allomalarini 
deontologiya to’g’risidagi fikrlari to’g’risida ma’lumot bering.
8
. Deontologiyaning asosiy atamalariga ta’rif bering.
9. Yatrogeniya tushunchasiga ta’rif bering.
10. Zamonaviy tibbiyotda yatrogeniya muammosi.
11. Shifokorlik siri to’g’risida ma’lumot bering.
12. Evtanaziya tushunchasi to’g’risida ma’lumot bering.
36

---

IV bob. T IB B IY O T D A YATROGENIYA
M U A M M O LA R I
1. Yatrogeniya to’g’risida ma’lumot
Yatrogeniya - (jatros - vrach, genesis - vujudga keltirmoq), bu 
vrachning yoki tibbiyot xamshiralarining noshud suxbati, nojo’ya xatti- 
xarakatlari, bilimsizligi yoki, bir so’z bilan aytganda, shifokorlaming 
aybi tufayli bemorda yangi kasalliklar paydo bo’lishidir. Buyuk alloma 
Buqrotning "bemorga eng avvalo zarar keltirma" degan naqlini yodda 
tutish zarur. Yatrogen kasallik bugungi tibbiyot amaliyotida bemorlar 
orasida 10 foizni tashkil etadi. Diagnostika va davolashning yangi va 
ilg’or usullari (yani “agressiv meditsina”), ilgari aniqlanmagan, yatrogen 
patologiya deb atalmish xolatlarni keltirib chiqardi. Bu - tibbiy arala- 
shuvning yomon oqibatlari, ayniqsa noto’g’ri diagnoz asosida o ’lim 
sodir bo’lish xollaridir.
Misol: taxmin qilingan kasallik chiqmay, operassiyaning o ’lim bilan 
tugashi, boshqa mos kelmaydigan gurux qon quyish natijasida o’lim so­
dir bo’lishi, kuchli ta'sir ko’rsatuvchi dori-darmonlardan noto’g’ri foy- 
dalanish, dori-darmonlar ta'sirida xatto o’limga olib keladigan allergik 
xolatlar, o’mrov osti venalariga asossiz va noto’gri o ’rnatilgan naycha 
oqibatida o’lim sodir bo’lishi, turli diagnostik (endoskopiya, laporosko- 
piya, angiografiya va x.k. va profilaktik emlashlar oqibatida o’lim sodir 
bo’lishi va x.k.). Ilgari bunday xollaming xammasi asosiy kasallikning 
asoratlari yoki davolashning asoratlari deb qaralardi.
Oxirigi yillarda IX-Xalqaro Kasalliklar Tasnifi qayta ko’rib chiqil- 
gandan so’ng yuqorida ko’rsatib o’tilgan va boshqa shunga o’xshash 
xollar asosiy kasallik darajasiga ko’tarildi.