Sh. Sodiqova

vositalari 
, 
. 
, 
A 
,  .
m a  n av iy   m ad an iy at m anbalari.
B o la  riv o jin in g  ilk b o sq ich id a shaxsiy tajrib a tev arak -atro fn i b ilishning 
m uhim   y o ‘lidir.  B iro q  b u n in g   o ‘zi  b o lan in g   aqliy  kam oloti  u ch u n  yetarli 
em as. B u  esa o ‘z na v b atid a uni fao liy atn in g  xilm a-xil tu rlarig a ja lb  etishni 
talab   etadi.
M aktabgacha yo sh d a g i  bolalarn in g fa o liy a ti
  o 'z in in g   turi,  m azm uni, 
shuningdek,  aqliy  riv o jlan ish g a t a ’sir  k o ‘rsatish   im k o n iy atig a  k o ‘ra  ham  
farq  qiladi.  Shubhasiz,  b o la n in g   k o ’z  o ’ngidagi  x ilm a-x il  fao liy at  turlari 
tu rli  b ilish g a  doir  v azifalarn i,  u  yoki  bu  fao liy at  orqali  hal  etiladigan 
yech im la rn i paydo  qiladi.
M ak ta b g ach a  y o sh  d av rid a tash k il  etiluvchi m uhim   faoliyat turlaridan 
Juri -  kun tartib ig a am al q ilish  b ilan  b o g ’liq kun d alik -m aish iy  faoliyatdir.
96

---

M azk u r  fao liy at  m azm uni  ay n an   sen so r  riv o jlan ish g a  sam arali  t a ’sir 
k o ‘rsatishi bilan alohida a h am iy atg a ega. Y uvinish ja ra y o n id a  b o lala r issiq 
va  sovuq  suvni  farqlashga  o ‘rganishadi,  su v n in g   bo sh q a  x ususiyatlarini 
bilib  olishadi.  sovunning  hidini,  so ch iq n in g   q u ru q   va  n am lig in i  his 
etadilar.  E rtalabki  nonushta, tu sh lik  v a  k echki  ov q atlan ish  v a q tid a bolalar 
taom ,  m ah su lo tlarn in g   o ‘zig a  xos  x u su siy atlari.  u larn in g   ta ’m i,  hidi, 
rangi  k abilar  bilan  tanishishadi.  K u n  tartibini  bajarish ja ra y o n id a   bolalar 
fazoviy  h ara k atlar  (o 'n g ,  chap  q o ‘l,  oyoq,  y o n   tom on,  orqa  tom on)ni 
b ajarishadi.  B o lalarning  k u n   tartib i  v a q tin in g   belg ilan g an lig i  u larg a  sut- 
ka  qism lari  (kun,  tun),  h afta  kunlari,  bugun,  ertaga,  hozir,  k ey in   kabi 
tu sh u n ch alam i  o ‘zlash tirish g a  y o rd am   beradi.  B o lalar  vaqtni  qadrlash, 
icechikrnaslik,  k u ttirib   q o ‘y m aslik  k erak lig in i  o ‘rganishadi.
B olalar  idish,  m ebel,  kiy im lam in g   nom larini  bilib  oladilar.  ular  tay- 
yoi lanadigan m ateriallar bilan tanishadilar,  ulardan foydalanish qoidalarini 
o ‘zlashtiradilar.  M alakali tarb iy a ch ilartu rm u sh g a oid narsa-buyum lar bilan 
tanishtirish jaray o n id a qivoslash, guruhlash m ashqlari yordam ida bolalarda 
analitik-sintetik faoliyatni rivojlantirishga harakat qiladilar.
Yuvinish,  kiyinish,  yechinish,  o vqatlanish,  stolni  tu zatish  u ch u n   zarur 
k etm a-ket h arak atlarn i  o 'z la sh tirish   v a  am alga o sh ira olish diqqat,  xotira, 
fikrlash,  x u lq -atv o rn i  boshqara  olishga  e ’tib o r  qaratishni  talab   etadi.  Tar­
b iyachi  b o lalarn in g   diqqatini  tartiblilik,  tev arak -atro fd ag i  k ish ilar  fao- 
liyatiga ja lb   etadi.  B ularning  ham m asi  bolaning  fikrlash  doirasini  kengay- 
tiradi  va aqliy rivojlanishi uchun im koniyat yaratadi.
M aktabgacha  yoshdagi  bolalarning  aqliy  tarbiyasi 
o'yin
  faoliyati 
orqali  am alga  oshadi.  K attalar  tom onidan  tashkil  etilgan  m axsus  o ‘yinlar 
(harakatli,  didaktik)  bolalar  o'zlash-tirishi  lozim   b o ig a n   tu rfa  xil  bilim , 
fikrlash jarayonlari,  aqliy harakatlar bilan yakunlanadi.