Sh. Sh. Shodmonov, U. V. G'Ofurov iqtisodiyot nazariyasi o'zbekiston Respublikasi Oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi tomonidan darslik sifatida tavsiya etilgan Toshkent «iqtisod-moliya»

Ishlab chiqarish ehtiyojlari — mahsulot ishlab chiqarish yoki xiz- mat ko'rsatishni amalga oshirish maqsadida ishlatiluvchi turli iqtisodiy resurslarga bo'lgan zarurat. Ishlab chiqarish ehtiyojlariga xomashyo (neft, paxta va h.k.), materiallar (po'lat, yog'och, tola va h.k.), asbob- uskunalar, ish mashinalari (yuk mashinasi, ekskavator, buldozer va h.k.), ishchi kuchi va boshqalarni kiritish mumkin.
Shuningdek, ehtiyojlarni yakka tarzda va birgalikda qondiriluvchi ehtiyojlar; birlamchi va ikkilamchi ehtiyojlar; yakka, guruhiy, hududiy, umumjamiyat ehtiyojlari kabi turlarga ajratish mumkin.
Insonning shaxsiy manfaati, qiziqishlari va turmush tarziga moslab qondirilishi mumkin boigan ehtiyojlar yakka tarzda qondiriluvchi eh­tiyojlar deyiladi. Ularga ovqatlanish, kiyinislj kabilarni misol qilish mumkin. Hatto ovqatlanish jarayoni birgalikda (oilaviy yoki bir necha kishilar bilan) amalga oshirilgan taqdirda ham, har bir kishining ovqatga bo'lgan ehtiyoji alohida, yakka tarzda qondiriladi.
Odatda kishilarning turli darajalardagi guruhi (oila, jamoa, mam- lakat fuqarolari va h.k.) tomonidan birgalikda namoyon etiluvchi eh­tiyojlar birgalikda qondiriluvchi ehtiyojiar deyiladi. Masalan, ta'lim olish binolari, kasalxonalardan, dam olish joylaridan bahramand bo'- lish, sport o'yinlari va ko'ngilochar tomoshalarni birgalikda ko'rish, mam- lakat mudofaasi va tinchligini saqlash kabilar shular jumlasidandir.
Birlamchi ehtiyoj - bu insonning hayotiy faoliyatida zarurlik dara- jasi nisbatan yuqori bo'lgan va shu sababli, birinchi navbatda qondiri- ladigan ehtiyoj. Inson hali bilim olishi, san'at bilan shug'ullanishi, madaniy hordiq chiqarishidan ilgari oziq-ovqat, kiyim-kechak, uy- joyga bo'lgan ehtiyojlarini qondirishi lozim.
Ikkilamchi ehtiyoj - bu birlamchi ehtiyojlar qondirilib bo'Igandan so'ng namoyon boiadigan va qondiriladigan ehtiyoj. Bu turdagi ehti- ^yojlar odatda ijtimoiy tavsif kasb etib, ularga bilim olish, malaka oshi- rish, san'at bilan shug'ullanish, dam olish va h.k.larni kiritish mumkin.