Sh. Sh. Shodmonov, U. V. G'Ofurov iqtisodiyot nazariyasi o'zbekiston Respublikasi Oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi tomonidan darslik sifatida tavsiya etilgan Toshkent «iqtisod-moliya»

2001-2008-yUlarda yalpi ichki mahsulot (YAIM) va sanoat ishlab chiqarishining o'sish sur'atlari
(2000 y. = 100%)

Sanoat YAIM
O'zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo'mitasi maiumotlari.
■a-

' Yangilanish va barqaror taraqqiyot yoiidan yanada izchil harakat qilish, xalqimiz uchun farovon turmush sharoiti yaratish — asosiy vazifamizdir. O'zbekiston Respublika­si Prezidenti Islom Karimovning 2006-yilda mamlakatimizni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlan­tirish yakunlari va 2007-yilda iqtisodiy islohotlarni chuqurlashtirishning eng muhim us­tuvor yo'nalishlariga bag'ishlangan Vazirlar Mahkamasi majlisidagi ma'ruzasi // Xalq so'zi, 2007-yil 13-fevral.

raqobatga bardoshli tayyor mahsulotlar ishlab chiqarish hamda zamonaviy xizmat ko'rsatish sohalarini jadal rivojlantirishni belgilab beradigan jid- diy tarkibiy o'zgarishlar va ishlab chiqarish samaradorligini oshirish evaziga ta'minlanmoqda.
Xulosalar

1. 
   Mamlakatlarning iqtisodiy rivojlanishi ko'p omilli va ziddiyatli jarayon hisoblanib, u asosan iqtisodiy o'sishda namoyon bo'ladi. Iqti­sodiy o'sish bevosita yalpi ichki mahsulot miqdorining mutlaq hajmi va ahoh jon boshiga hamda iqtisodiy resurs xarajatlari birligi hisobiga ko'payishi hamda sifatining yaxshilanishida va tarkibining takomilla- shuvida ifodalanadi.
   
2. 
   Iqtisodiy o'sish sur'atining ahamiyatini iqtisodchilar tomonidan qo'llaniluvchi «70 miqdori qoidasi» yordamida ham ochib berish mumkin. Bu qoidaga ko'ra, milliy iqtisodiyotda ishlab chiqarilayotgan YAIM haj­mini 2 baravarga oshirishda qancha vaqt talab etilishini aniqlash uchun 70 sonini yillik o'sish sur'adga bo'lish kerak bo'ladi.
   
3. 
   Iqtisodiy o'sishning ekstensiv va intensiv turlari mavjud. Ishlab chiqarishning awalgi texnikaviy asosi saqlanib qolgan holda ishlab chiqa­rish omillari miqdorining ko'payishi orqah o'sish ekstensiv iqtisodiy o'sish deyiladi. Ishlab chiqarish omillarini sifat jihatidan takomillash- tirish, yanada ilg'or ishlab chiqarish vositalarini va yangi texnikani qo'llash, ishchi kuchi malakasini oshirish, shuningdek, mavjud ishlab chiqarish potentsialidanyaxshiroq foydalanish yo'li bilan mahsulot ishlab chiqa­rish hajmini oshirish intensiv iqtisodiy o'sish deyiladi.
   
4. 
   Iqtisodiy o'sishga ta'sir ko'rsatuvchi omillarni shartli ravishda ikki guruhga ajratish mumkin: taklif omillari va taqsimlash omillari. Taklif omillariga tabiiy resurslarning miqdori va sifati; mehnat resurslari miq­dori va sifati; asosiy kapital (asosiy fondlar) ning hajmi; texnologiya va fan-texnika taraqqiyotini kiritish mumkin. Resurslarning o'sib boruvchi hajmidan real foydalanish va ularni kerakli mahsulotning mutlaq miq­dorini oladigan qilib taqsimlashga xizmat qiluvchi omillar taqsimlash omillari deyiladi.
   
5. 
   Iqtisodchi olimlarning iqtisodiy o'sish omillarini o'rganish hamda uning kelgusidagi natijalarini bashorat qilish borasidagi tadqiqotlari pirovardida turli iqtisodiy o'sish modellarining yaratilishiga olib keldi. Bu modellar o'z' m'azmuniga ko'ra bir-birlaridan farqlansada, ularning asosida ikkita nazariya — makroiqtisodiy muvozanatning keynscha (ke­yinchalik neokeynscha) nazariyasi hamda ishlab chiqarishning klassik (keyinchalik neoklassik) nazariyasi yotadi.
   

6. Milliy boylik insoniyat jamiyati taraqqiyoti davomida ajdodlar to­monidan yaratilgan va avlodlar tomonidan jamg'arilgan moddiy, no­moddiy va intellektual hamda tabiiy boyliklardan iboratdir.
Asosiy tayanch tushunchalar