Sh. R. Ikramov, R. N. Abdullaev maxsus texnologiya (Donali trikotaj qismi) “ t afakku r b o ‘sto n i”

2.27-rasm. 
Halqa qatorlarini ignadon oralig‘iga yo‘naltiruvchi (tortuvchi) 
chiviqli qurilma tuzilishi.
Bir qator chet ei firmalarida ishlab chiqarilayotgan yassi fang 
mashinalarida chiviq yordamida mahsulot dastlabki qatorini avtomatik 
ishlay 
boshlash usuli
qo‘llaniladi. Ushbu mashinalarda ignalardagi 
halqalami birga ko‘tarilishini oldini olish uchun ignadon zulfining 
ko‘tarish ponasi 
1
(2.27-rasm) bilan birga chiviq 
4
yordam beradi. 
Chiviq 
4
ignadon halqumiga kiritilib, halqa protyajkalariga tasir etadi. 
Yangi hosil qilingan yarim halqalar va ulaming tekislanishi ignadon 
halqumida joylashgan po'lat chiviq sim yordamida amalga oshiriladi. 
Mashinada ikki juft chiviq va roliklar bo‘lib, ular harakatlanuvchiga 
mahkamlangan. Aravacha bir tomonga harakatlanganda bitta kronsh- 
teynga joylashgan chiviq 
4
va boshqasiga o'matilgan rolik ishlaydi. 
Aravacha qarama-qarshi tomonga harakatlanganda, kronshteynlar ish 
holatlarini o‘zgartirib, ishga boshqa chiviq va rolik tushadi. Ipni 
ikkala ignadon ignasiga joylashtirishda chiviq va rolik yordamida chet 
qismini ishlay boshlash ishonchli bajariladi.
Bu usulning o‘ziga xosligi to‘qish jarayonida (halqa hosil qilish 
jarayonida) ishtirok etuvchi ignalaming harakatlanuvchi yo‘l maso- 
faning kattaligidir. Shu bilan birga, halqalami ignadon oraliq qismiga 
yo‘naltiruvchi 
3, 4
po'lat simlaming harakatini ta’minlashning murak- 
kabligidir. Yuqorida ta’kidlangan omillar yarimavtomatning ish unum-
47

---

2.28-rasm. 
Ko‘p tizimli yassi ignadonli fang avtomatda halqa qatorlarini 
ignadon oralig'iga yo'naltiruvchi (tortuvchi) chiviqli qurilma tuzilishi.
a
2.29-rasm. 
Chiviqni halqalarga ta’sir etish sxemasi.
dorligiga salbiy ta’sir etadi. Shu bilan birga bu usulda dastlabki ishlay 
boshlash qatorini bir qatorli o ‘rilgan suprem asosida hosil qilish imkoni 
mavjud emas.
Yassi ignadonli fang avtomatida chiviq yordamida mahsulot qis­
mining dastlabki qatorini ishlay boshlashning ko‘p tizimli avtomatlarda 
qo£llaniladigan chiviqli varianti keltirilgan (2.28-rasm). Plastina 
2
ga 
mahkamlangan chiviq 
1
bir uchi bilan ignadonlarning ignalari 5 
orasidagi halqumga tushirilgan bo‘lib, ignalar halqa hosil qilish uchun
48

---

yuqoriga ko‘tarilisbida halqalami (otboy) surib tushirish chizig'ida 
tutib turadi. Aravacha ortga qarab harakatlanganida plastina 
2
shunday 
burchakka ort tomonga buriladiki, chiviqning uch qismi 
1
halqalar 
sirtiga gorizontal holatda joylashib, ularga ta’sir eta boshlaydi. Arava- 
chaning harakat qilishi o ‘zgarganda ipyurgizgich 
4
plastina 
2
ga nis- 
batan ortda harakatlanadi.
Ribana (lastik) o ‘rilishli trikotaj to'qimani to ‘qishda qo'llaniladigan 
chiviq 
1
ko'ndalangiga dumaloq kesimga ega bo'lib, 5 ignadonlar 
halqumida 2.29
a,
й-rasmda tasvirlangandek joylashdi. Chiviq 
1
halqa- 
larni ignadonning oraliq qismiga yo'naltirish jarayonida ignadon 
halqumi devorlariga tegib, ishqanlanmay, erkin 1,5—2 mm masofada 
joylashib harakatlanadi.
Aks holda poMat sim 
1
ignadon halqum devorlariga halqa ipini 
siqib uzilishiga olib keladi. Bu esa dastlabki ishlay boshlash qatorini 
nuqsonJi sbakJIanishini yuzaga keltiradi.
Agar bitta ignadon ignalarida bir tomonlam a suprem to ‘qima 
to ‘qilsa, unda to ‘g‘ri burchakli kesimga ega bo‘lgan chiviq 
2
qo‘l- 
laniladi. U ham yuqorida ta’kidlangan vazifani bajaradi, ya’ni halqa- 
larning ignalar bilan birga ko'tarilib ketmasligini ta’minlaydi.
Donali trikotaj mahsulotlarini ishlab chiqarishda qo‘llaniladigan 
to‘quv mashina va avtomatlarning yangi texnika va texnologiya bilan 
jihozlanganligi ularda mahsulct qismlarining dastlabki qatorlarini 
avtomatik usulda to ‘qish texnologiyasining takomillashuvini ta’m in­
laydi. Shunday usullardan biri po'Iat chiviqli sim va yuqori bosimli 
havodan foydalanib to'qishdir. Bu usulda dastlabki qatom i hosil 
qilishda ikkala (2.30£-rasm) 
13, 14
ignadon 
15,16
ignalarini (yangi 
halqa qatorini hosil qilish uchun) ignadon bo‘ylab yuqori tomonga 
harakatida ignalar ilgagi ostidagi 
17, 18
halqalami igna asosiga surib 
tushirishda 
19
bosimli bavoning 
5, 6
purkagichlaridan foydalanib 
bajariladi.
Havoni 
5,6
purkagichlar 2.30a-rasmda tasvirlangandek, 
1
kron- 
shteynga biriktirilgan. Kronshteyn ignadonlar sirti bo'у lab, ignalarga 
ip joylashtiruvchi qurilmadan oldinda joylashib ilgarilama va qaytma 
harakatlanadi. Kronshteyn 7 qay yo‘nalishda (chap, o ‘ng) harakat- 
lanishiga ko'ra, ignadonga nisbatan joylashish burchagini o ‘zgartirib,
49

---

а
b