Sh. R. Ikramov, R. N. Abdullaev maxsus texnologiya (Donali trikotaj qismi) “ t afakku r b o ‘sto n i”

7.4-rasm. JET-2F mashinasida olinadigan jaket qismlarining tuzilishi
va to'qish ketma-ketligi.
Bir yo'la to ‘qiladigan m ahsulotlam i bu rusum m ashinalarda etak 
qism larini ribana o'rilish bilan to'qib, asosini supremga o ‘tish bilan 
bir bosqichli qilib ishlab chiqarish usuli chizmasi keltirilgan. Bu usulda 
mahsulot ishlab chiqarishda halqa ustunchalari ko‘ndalangiga joylashib 
shakllanishi (7.4a, 6-rasm) ko'rsatilgan. Qismlar (7 — chap oldi qism, 
2 —
chap yeng, 
3 -
orqa qism, 
4 —
o ‘ng yeng, 5 — o ‘ng old qism) 
bir-birlari bilan bevosita to ‘quv mashinasida birlashtiriladi.
Birlashtirish chiziqlari tashqi ko‘rinishi bilan yengni reglan qilib 
bichilgan chiziqni ifodalaydi. Tikuv (zanjirli bahyali choklovchi) 
m ashinada qirqm asdan chetlari о va 
a 1, b
va /V. v va v1, g va g 1 
qirqimlarga ishlov beriladi. Keyin bo'yin qismiga ishlov beriladi (yoqa 
bahyalanadi), yeng uchi manjetlari va belbog1 qismlari bahyalanadi. 
Bo'ylamasiga (7.4a-rasm) joylashgan «А» halqa qatori va ko'ndalangiga 
joylashgan «В» halqa ustunchali bir qatorli to ‘qim alar bilan suprem
o'rilishda to'qilgan m ahsulotlar an ’anaviylardan nafaqat tashqi k o 'ri- 
nishi bilan, balki xususiyatlari bilan ham farq qiladi. U lar bo'ylamasiga 
halqa qadam i «А» bo'ylab yengil cho'ziladi. M ahsulot shakhy qator- 
larda halqalar sonini o'zgartirish bilan beriladi (to 'liq bo'lm agan halqa
211

---

qatorlari). Bu esa ignalarda oldingi halqa qatori halqalarini saqlab 
qolgan holda ishdan o'chirish va ishga tushirish yo ‘li bilan amalga 
oshiriladi. Ignalarni bunday o'chirish va ishga tushirish mashinadagi 
chiviqli tortish mexanizmi yordam ida bajariladi. U ishdan o'chirilgan 
ignalardagi halqalarni igna ilgagi ostidan tashlatib, tortish mexanizmi 
ta’siridan ozod qiladi, buning natijasida halqalar dastlabki o'lcham larini 
saqlab qoladi. Buni oddiy valli tortish m exanizm i yordam ida amalga 
oshirib bo'lm aydi, chunki u halqalarni ignadon eni bo'yicha bir tekis 
tortadi. Chiviqli tortish mexanizm i asosan to'qishdagi tugallash ope- 
ratsiyasini bajarish davomida halqalarga sirtdan ta ’sir etadi. Chiviqli 
tortish mexanizmi mavjud avtom atlarda m ahsulot chetini ishlay bosh- 
lashda qo'llaniladigan taroqli ilgaklarsiz ham amalga oshirish mumkin. 
M ahsulotni to 'q ish old qismining bortidan boshlanadi. Bunda birinchi 
halqa qatori ikkala ignadonining barcha ignalari qatnashib, ribana 
1 + 1 o'rilish bilan hosil qilinadi. Ikkinchi va keyingi halqa qatorlar 
esa bitta ignadon ignalarida to'qiladi. B ortni kerakli ignadonning 
o'chirilgan ignalaridan halqalar birinchi ignadon ignalariga ko'chiriladi. 
N atijada shunday bort hosil bo'ladiki, keyinchalik unga zulf-molniya 
yopishtirib tikish m um kin. M ahsulotning bo 'y i «В» halqa qatorini 
tashkil qilishda qatnashayotgan ignalar soni bilan aniqlanadi. M ahsu­
lotning eni «Е» esa halqa qatorlari soni bilan tavsiflanadi. Qayd 
etilgan usul bilan aylana shaklda trikotaj to 'q ish m um kin. U shbu 
usul yubka, beret va boshqa m ahsulotlarni to'q ish da qo'llaniladi.
JE T -2F rusumli yassi ignadonli mashinalaming yangi takomillashgan 
m odellari zam onaviy kom pyuterlar bilan jihozlangan holda ishlab 
chiqarilmoqda. Takomillashgan m odellari m ahsulotlarni yarimtayyor 
va tayyor shakllarda ishlab chiqaradi. 7.5-rasm da to'quv avtom atida 
svitemi yaxht shaklda yarim muntazam usulda ishlab chiqarish chizmasi 
tasvirlangan. Rasmga k o 'ra sviter ikkita uzun