Sh. R. Ikramov, R. N. Abdullaev maxsus texnologiya (Donali trikotaj qismi) “ t afakku r b o ‘sto n i”

ustunchalari sonini mahsulot
qismi 
chetidan m a’lum masofada o'zgartirishga halqalarni guruhli ko'chirish 
bilan erishiladi. Bu holda to'liq halqa qatorlari ichiga to'liq bo'lmagan 
halqa qatorlarini kiritish hisobiga ustunchalaming paralelligi buziladi.
203

---

а
b 
V 
g
7.1-rasm. Jaketning old qismida (polochka) zaxirali chok 
hosil qilish sxemasi.
Ikkinchi usulda halqa qatorlarini hosil qilishda bir guruh ignalaming 
qatnashmasligi bilan erishiladi. Bu holda ham halqa ustunchalarining 
paralelligi buziladi.
Ushbu ikkala usulda hajmli mahsulot qismini hosil qilinishini 
ko‘rsata olish uchun koton mashinasida jaketning old tomonini to‘qish- 
dagi zaxira chokini hosil qilishda ko'rish mumkin (7.1a-rasm).
Yelkadagi zaxira chok halqalami guruhli ko'chirish bilan hosil 
qilinadi. 
7.13,
v-rasmda halqalami guruhli ko‘chirishning ikkinchi 
sxemasi ko‘rsatilgan. Birinchi holatda (7.1/>-rasm) ko'chirilayotgan 
halqalar soni o‘zgarmas qilib saqlanadi va barcha ko‘chirilayotgan 
guruh halqa ustunchalari halqa ko'chirilayotgan tomonga egilish hosil 
qiladi. Ikkinchi holatda (7.1v-rasm) har bir halqa ko‘chirishda 
ko'chirilayotgan guruhdagi halqalar soni bittaga qisqaradi. Birinchi 
va ikkinchi holatlarda zaxira chokning chuqurligi o ‘chirilayotgan
204

---

halqalar soni yoki ishdan o'chirilayotgan ignalar soniga bog‘liqdir. 
Hajmlik halqa ustunchalari orasidagi paralellikning buzilishi va 
mahsulot qism enining o'zgarishi hisobiga erishiladi. Yon tomondagi 
zaxira halqa qatorlarini to ‘liq bo'lmagan halqa qatorlarini hosil qilish 
bilan erishiladi. Bunda mahsulot qismi chetidan ignalar guruhi ilgarigi 
qator halqalarini ilgak ostida tutib turib halqa hosil qilishda qatnash- 
maydi. 7. lg-rasmda yon tomon zaxira chokini hosil qilish sxemasi 
ko'rsatilgan. Zaxira chok o'lchami joylashtirilgan ignalar soniga bog‘- 
liqdir. Keyinchalik barcha ignalarning ishga tushirilishida chetida 
qisqartirilgan halqa ustunchalari hosil bo'ladi. Hajmlik mahsulot 
qismining oldi tomonidagi o'zgarishi halqa ustunchalarining uzunligini 
o'zgarishi hisobiga erishiladi. Bu holda halqa ustunchalarining paralel­
ligi buziladi. Mahsulot qismining hajmligiga ikki yo'naiishda erishish 
uchun (eni va bo'yi bo'yicha) aralash usuldan foydalaniladi. Hajmli 
qismlarini aralash usulda to'qishga misol bo'lib, ayollaming cho'zi- 
lishga mo'ljallangan kiyimining jakkardli mexanizmi bilan jihozlangan 
(ignalarni yakka tartibda tanlay oladigan mexanizm) koton mashinasida 
to'qish misol bo'la oladi. Ta’kidlash lozimki, jakkardli koton mashina­
larida mahsulot qismlarini odam jussasiga juda yaqin qilib to'qish 
imkoni mavjud bo'lgani bilan bunday mashinalardan kam qo'llaniladi. 
Ushbu mashinalarni keng qo'llanishiga to'sqinlik qilayotgan sabablar- 
dan biri ular unumdorligining pasthgidir. Ikkinchidan, ushbu mahsu- 
lotlar boshqa mashinalarda to'qib bo'lmaydigan elastomer (spandeks 
turdagi) iplardan to'qihshidir.