Sh. M. Narziyev sh. X. Kiikbonov

Avariya sharoitida
(izo ly atsiy a lat o lg an sababli tok y u rm a y d ig a n q ism larg a 
kuch lan ish n in g o 'tib
ketishi) ishlab 
turgan 
elek tr q u n lm a n in g havfsizligini 
t a ’m in lash d a quyidagi ch o ralar q o lla n ila d i: h im oyalovchi y e rg a itlash (zazem len iy e); 
n o llan ish (zanuleniye); h im o y alo v ch i o 'c h irish : ikki qavatli izolyatsiyani q o 'lla sh : ish 
jo y in i izolyatsiyalash; b alan d k u ch lan ish d an p a st k u ch lan ish g a o 'tis h id a h im o y a 
choralrini q o 'llash .
E lektr q u rilm alar turlariga, o zu q a m anbai sh aro itlarig a (k u ch lan ish qiym atlari, 
neytral holati) v a ishlatish sh aro itlarig a (atro f-m u h it) qarab x av fsizlik tam in lash id a 
jam lan g an lik choralari q o lla n ila d i.
Elektr izolyatsiya
bu d ielektrik qatlam i (tok o 'tk a z m a y d ig a n qatlam ), yoki 
dielektrkdan tay y o rlan g an u sk u n a izolyatsiyasi, yoki tok o 'tk a z u v c h i elem entlarni 
b o sh q a qism lardan ajratilib q o 'y ish .
E lektr u sk u n alarid a quyidagi izo ly atsiy a turlari qo llaniladi 
-ishchi 
izo ly atsiy a 
elektr 
q u n lm a la rin in g
tok 
o 'tu v c h i 
qism laridagi 
xavfsizligini t a ’m inlovchi elektr izolyatsiyasi;
-q o 'sh im c h a izo ly atsiy a - ishchi izolyatsiyani lat olishi xavfi b o 'ls a , elektr 
qurilm ani him oyalash uchun q o 'lla m la d ig a n q o 's h im c h a izolyatsiya,
140

---

-ikki qavatli izolyatsiya ishchi v a q o 's h im c h a izo ly atsiy alard an tashkil topgan 
izolyatsiya;
-p u x talan g an izo ly atsiy a ikki qavatli izolyatsiyaiii d arajasig a eg a b o 'lg a n , 
y ah sx ilan g an ishchi izolyatsiyasi
Xavfsizlik blokirovkalari
- hato h a ra k a tla r n a tija sid a inson kuchlanish o stid a 
qolishini oldini o lish u chun q o 'lla n ila d ig a n uskunalar. Ish la sh in in g aso sig a k o 'r a - 
m exanik, elek trik v a elek tro m ag n it b lo k iro v k alar tu rla rig a ajratiladi. 
E lek tr 
ap aratlarid a (rubilnik, y u rg iz g ic h (puskatel), av to m atik o 'c h irg ic h la r) h am d a jam lan ib
olin g an tarq atu v ch i u s k u n a la n d a m exanik b lo k iro v k a la r q o 'lla n ila d i 
O 'z - o 'z in i 
b lo k iro v k alar b erkituvchi q u lflar, stoporlar, z ash elk alar v a b o sh q a m exanik 
m o slam alar y o rd a m id a m ex an izm m n g b u rilad ig an qism i berkitib q o 'y a d i. C hiziqli 
a y irg ich lar v a y e rg a u lagich p ich o q lard a m ex an ik b lo k iro v k alar q o 'lla n ila d i 
K u ch lan ish 1000 V g ach a b o 'lg a n tex n o m an tiq iy elek tr u sk u n a la rid a v a istalgan 
k u ch lan ish o stid a b o 'lg a n sin o v o 'tk a z u v c h i ste n d la rd a elek tr b lo k iro v k alar 
q o 'lla n ila d i U lar y o rd am id a to 's iq la m i v a q o b iq e sh ik la n n i o c h ilish g a yoki qopqoq 
o c h ilish id a elek tr uskunani k u ch lan ish in i o 'c h irib q o 'y a d i. K u ch lan ish n i o 'c h iris h
uchun k o n tak t b lo k iro v k alar to 'g 'r id a n - t o 'g 'r i kuch z a n jirig a yoki boshqarish 
ap aratin in g zan jirig a y u rg iz g ic h (m agnitli y u rg iz g ic h yoki k o n tak to rg a) ulangan, agar 
elek tr u sk u n a uzoqdan b o sh q arilad ig an b o 'ls a ikkinchi sx e m a n in g q o 'lla n ilish i 
av zallro q hisoblanadi.
11 - rasm E shikning elektr blo k iro v k a sxem asi 
1- eshik, 2- b lo k-kontakt. 3-prujina, 4- q u lf m exanizm i, 5-elektrom agm t. 6 -o ‘zak, 7- kuchlanish 
y ubo rad ig an k ontakt bloki, 8- elek tr uskunasi
141

---