Sh. M. Narziyev sh. X. Kiikbonov

“ Y o n g 'in la r p ro fila k tik a si k u n i” 
deb belgilandi
4.3. Y o n g 'in x a v fsizlig in i ta 'm in la sh n in g tash k iliy aso sla ri
O 'z b e k isto n R esp u b lik asi “ Y o n g 'in x av fsizlig i t o 'g 'r i s i d a ’gi Q o n u n in in g 12- 
m o d d asig a m uvofiq, k o rx o n a v a ta s h k ilo tla m in g y o n g 'in x av fsizlig in i t a ’m inlash, 
m azk u r ta sh k ilo tla m in g rahbarlari z im m a s ig a y u k la tilg a n lig i b elg ilab q o 'y ilg a n
M an sab d o r sh ax sla m in g y o n g 'in x av fsizlig in i t a ’m in lash d ag i huquqlari: 
K o rx o n a v a ta sh k ilo tla r rahbarlari y o n g 'in d a n saqlash xizm ati b o 'lin m a la rin i 
b elg ilan g an tartib d a tash k ilo t va k o rx o n a la m in g m a b la g 'la ri h iso b id an tashkil etish, 
q a y ta tashkil etish v a tu g atish h u q u q ig a ega. U lar tegishli o rg a n la rg a y o n g 'in
x av fsizlig in i ta ’m inlash b o 'y ic h a tak liflar kiritish, belg ilan g an ta rtib d a y o n g 'in -te x n ik
k o m issiy alarin i tashkil etish, o 'z h u d u d id a so d ir b o 'lg a n y o n g 'in la rm n g kelib chiqish 
va k uchayish (tarq alish ) sabablari h a m d a sharoitlarini a n iq lash g a doir v azifalam i 
b ajarad ilar S hun in g d ek y o n g 'in xavfsizligini t a ’m inlashni ijtim oiy va iqtisodiy 
jih a td a n ra g ‘b atlan tirish c h o ra-tad b irlarin i belg ilay d ilar, b elg ilan g an tartib d a y o n g 'in
x avfsizligi m asalalari b o 'y ic h a axborot olish, shu ju m la d a n y o n g 'in d a n saqlash 
x izm atin in g b o sh q aru v org an lari v a b o 'lin m a la rid a n axborot olish h u q u q ig a egalar 
M a n sab d o r sh ax slarn in g y o n g 'in xavfsizligini t a ’m in lash d ag i vazifalari: 
K o rx o n a v a tash k ilo td ag i b a rc h a m u h an d is texnik x o d im lar, x iz m a tc h ila r va 
ish ch ilar to m o n id an y o n g 'in x avfsizligi q o id alarin in g o 'rg a n ilis h i v a bajarilishini 
tashkil qilish, k o rx o n a v a tash k ilo tn in g y o n g 'in xav fsizlig in i t a ’m inlash sohasidagi 
ishlarga um um iy rahbarlik qilish, k o rx o n a va tash k ilo tn in g y o n g 'in xavfsizligini 
y a x sh ila sh g a y o 'n a ltirilg a n k o m p lek s tad b irlam i ishlab ch iq ish v a b ajarishni am alga 
o shirishni t a ’m inlaydilar. K o rx o n a v a tash k ilo tn in g q a t'iy v a t a ’sirli y o n g 'in g a qarshi
173

---

rejim ni o 'rn a tis h v a k o rx o n a la rd a q urilish, m o d em izatsiy a qilish v a kundalik 
e k sp lu atatsiy a d av rid a y o n g 'in xav fsizlig in in g m e y o r va q o id alarin in g barcha 
buzilishlarim oldini olish, y o n g 'in g a qarshi y o 'riq n o m a v a y o n g 'in -te x n ik m inim um i 
b o 'y ic h a m a s h g 'u lo tla r o 'tk a z ilis h in i tashkil etishni am alg a oshiradilar.
D av lat y o n g 'in n a z o ra tm in g y o z m a k o rs a tm a la ri, tak liflari, dalolatnom alarini 
v a yu q o ri turuvchi ta sh k ilo tla m in g , shuningdek boshqa n azo rat o ig a n la rin in g y o n g 'in
xav fsizlig in i ta 'm in la s h g a y o 'n a ltirilg a n talablarini o 'z v aq tid a bajarilishini am alga 
osh irish bilan birga, k o rx o n a v a tashkilotni k o rg a z m a li ta r g 'ib o t m ateriallari, zarur 
b o 'lg a n y o n g 'in o 'c h iris h va alo q a vositalari, y o n g 'in g a qarshi suv t a ’m inoti, y o n g 'in
avtom atikasi tizim lari bilan t a ’m inlash v a u larg a o 'z v a q tid a texnik x izm at 
k o 'rsa tish n i tashkil etishni t a ’m inlaydilar.
Y o n g 'in o 'c h irish k o m a n d a la n n in g y u z berishi m um kin b o 'lg a n y o n g 'in la m i 
b a rta ra f etish d a taktik h arak atlam i m uvaffaqiyatli bajarishi ucluin zaru r sharoitlam i 
ta 'm in la sh , idoraviy q o 'riq la s h xizm atini y o n g 'in o 'c h iris h tex n ik alarin i saqlash va 
x izm atd ag ilam i jo y la sh tirish uchun xizm at xonalari bilan t a ’m inlash ham d a ularga 
q o 'riq la sh xizm atini sam arali olib b o n s h la n uchun sh a ro itla r y aratish n i, ishlab 
c h iq arish n in g y o n g 'in x av fin i p asay tirish ham d a y o n g 'in ro 'y b erganda od am lar va 
m oddiy b o y liklarning x av fsizlig in i t a ’m inlashga y o 'n a ltirilg a n innovatsion texnik 
yech im larn i ishlab chiqish v a jo n y etishni ta ’m inlash, O 'z b e k isto n R espublikasi 
V azirlar M ah k am asin in g 2 0 13-yil 28-m artdagi " “Y o n g 'in xavfsizligi to ‘g ‘risida’’gi 
O 'zb ek isto n R espublikasi Q onunini am alga oshirish chora-tadbirlari haq id a ”gi 89-sonli 
qaroriga m uvofiq y o n g 'in -te x n ik kom issiyani va k o 'n g illi v o n g 'in d a n saqlash 
d ru jin alarin in g tashkil etilishi m asalasim old in d an k o 'rib chiqib ular faoliyatini 
tashkil etadilar.
Y o n g 'in xavfsizligini o sh irish g a y o 'n a ltirilg a n y illik v a istiqbolli dasturlam i 
ishlab chiqishni, shuningdek tasdiqlangan tad b irlarg a kerakli m a b la g 'la m i ajratish 
orqaii u lam in g bajarilishini t a ’m inlash, b arch a m uh an d is-tex n ik xodim lar, ishchilar 
va x izm atch ilar bilan y o n g 'in g a qarshi y o 'riq n o m a la r (kirish, birlam chi, takroriy, 
m aqsadli va rejadan tash q ari) v a y o n g 'in -te x n ik m inim um i b o 'y ic h a m a s h g 'u lo tla r 
o 'tk a z ilish i tartibini o 'rn a tis h v a o 'tk a z ilish in i tashkillashtirish, kam id a 5 y ild a bir
174

---

m arta 
m u h an d is-tex n ik x o d im la m in g
(M T X ) y o n g 'in
x av fsizlig i 
sohasidagi 
m alak alarim
o shirishni 
t a ’m inlash, 
ishlab 
chiqarish, 
m a ’m uriy, 
o m borxona, 
yordam chi v a b o sh q a b in o la rd a y o n g 'in g a qarshi q a t’iy tartib o 'rn a tis h (chekish 
uchun, ishlab chiqarish te x n o lo g iy asi b o 'y ic h a talab etilgan elek tr isitish asb o b la n d a n
fo y d alan ish
uchun jo y la m i 
aniqlash 
va jih o z la s h , 
x o m a sh y o la r v a tay y o r 
m ah su lo tlarn i bir v aq td a saq lash uchun jo y la rn i v a u lam in g ruxsat etiladigan 
m iq d o m i aniqlash, olovli ish lam i o 'tk a z is h n in g an iq tartibini, ish lar tugaganidan 
keyin b in o lam i k o 'z d a n k ech irish va y o p ish tartib in i va shu kabilarni belgilash) va 
doim o u n g a b arch a ish ch ilar va xizm at k o r s a tu v c h i x o d im la m in g qattiq rioya 
etishlarini n azo rat qilishni tek sh irib uning ljrosini t a ’m inlaydilar.
H ar bir ishlab ch iq arish u chastkasi v a binosi b o 'y ic h a y o n g 'in xavfsizligi 
uchun ja v o b g a r sh ax slarn i tayinlash, jih o z la r, y o n g 'in g a q arshi suv ta 'm in o ti, 
y o n g 'in n i an iq lash v a o 'c h ir is h qu rilm alari, sh u n in g d ek b o sh q a y o n g 'in o 'c h irish
vositalari v a y o n g 'in o 'c h ir is h tex n ik asin in g texnik holati, t a ’m irlan ish i v a ulardan 
norm al fo y d alan ish ustidan doim iy n azo ratn i ta 'm in la s h uchun sex lar o 'rta sid a g i 
x izm at k o 'rs a tis h h u d u d larin in g ch e g a ra la n n i b elg ilash Ishlab ch iq arish , yordam chi 
v a o m b o rx o n a b in o larin in g kirish e sh ik larig a y o n g 'in g a qarshi h o lat u chun ja v o b g a r 
shaxs h a q id a m a lu m o tla r , p o rtla sh -y o n g 'in jih a tid a n x avfliligi b o 'y ic h a toifasi, 
elek tr qu rilm alari tu zilish qoidalari (E Q T Q ) (Г1УЭ) b o 'y ic h a h u d u d la m in g sm flari 
k o 'rsa tilg a n y o z u v la r o 'm a tilg a n b o 'lish i kerak;
- o b y ek tn in g y o n g 'in x av fsizlig i holatini, y o n g 'in g a qarshi k u rashishning 
texnik v o sitalari m avjudligini va u lam in g ishga y aro q lilig in i, o b y e k tla m in g
y o n g 'in d a n saqlash xizm ati h am d a k o 'n g illi y o n g 'in d a n saq lash d ru jin alarim n g
ja n g o v a rlig in i davriy rav ish d a tek sh irish va u larning ishlarini y a x sh ila sh uchun zaru r 
ch o ralam i k o 'rish ;
- o b y ek tn in g p o rtlash -y o n ish x av flilig i to ifasid an kelib chiqqan h o ld a
k o rx o n am n g y o n g 'in g a qarshi h o latin i y ax sh ilash b o 'y ic h a q ilin ad ig an ishlar 
y u zasid an y o n g 'in -te x n ik k o m issiy a (Y oT K ) raisin in g fikrlarini davriy ravishda, 
am m o y ilig a 2-4 m artadan kam b o 'lm a g a n h o ld a eshitish;
175

---

- jih o z la m i ta 'm irla sh , rek o n stru k siy a qilish v a qu rilish -m o n taj ish la n n i 
o 'tk a z is h d a payv an d lash va b o sh q a y o n g 'in jih a tid a n xavfli ish lam i tashkil qilish va 
olib b o rish n in g m uayyan tartibni aniqlash,
- ish k u n ining y a k u n id a M T X tark ib ig a kiruvchi ja v o b g a r sh ax slar tom onidan 
y o rd am ch i x o n a la m in g y o n g 'in g a qarshi holati (u lam i y o p ish d an o ldin) k o 'z d a n
kechirilishi va k o 'z d a n k ech irish natijalarini tegishli tu zilm av iy b o 'lin m a n in g m axsus 
ju rn a lig a y o z ilis h i tartibini aniqlash;
- y o n g 'in g a qarshi ta rg 'ib o tla m i (y o n g 'in g a qarshi h o latlam i jam o atch ilik
k o 'rik la n , K Y o O 'D a ’z o la n n in g m u so b a q a la n , tan lo v lar) o 'tk a z ish ;
- ishlab c h iq arish n in g y o n g in xav fsizlig in i ta m in lay d ig an ch o ra-tad b irlam i 
jo riy etish ustidan nazoratni am alg a o sh irish , shu n in g d ek ob y ek tn i y o n g 'in g a qarshi 
av to m atik h im o y a vositalari bilan jih o zlash ;
- o b y ek td a y o n g 'in x av fsizlig i b o 'y ic h a ishlab chiqilgan y o 'riq n o m a la m in g
b u zilish ig a y o 'l q o 'v g a n shaxslarni ja v o b g a rlik k a tortish;
- q a rm o g 'id a g i o b ’y e k tla rd a h ar b ir so d ir b o 'lg a n y o n g 'in la r haqida yuqori 
turuvchi tash k ilo tg a x a b a r berish, y o n g 'in la m in g sabablarini tekshirish uchun, 
o b y ek tn in g rah b arlar tark ib id an ib o rat k o m issiy a tay in lash uchun tegishli b uyruq va 
fa rm o y ish lar chiqarish h am d a y o n g 'in g a qarshi c h o ra-tad b irlar ishlab chiqish.
K o rx o n alam in g alo h id a sex larin in g y o n g 'in x a v fsiz lig ig a m a s’ul sh ax slar etib 
ularning rahbarlari (b o sh liq lari, m udirlari) hisoblanadi. U lar o 'z n av b atid a sexlardagi 
y o n g 'in xavfsizligi uchun, o 'z q a rm o g 'id a g i ish u c h astk alan d ag i y o n g 'in xavfsizligi 
m e ’y o r v a q o id a la n n in g b u zilish ig a v a bu q o id a b u z a rlik la m in g b arch a o q ib atlarig a 
shaxsan ja v o b beradilar.
K o 'rsa tib o 'tilg a n y o n g 'in x av fsizlig ig a ja v o b g a r sh a x sla m in g tayinlanishi 
k orx o n a rahbarining b u y ru g 'i bilan rasm iylashtiriladi
M an sab d o r sh ax slam in g y o n g 'in xav fsizlig in i ta ’m inlashdagi jav o b g arlig i:
U ch astk alar, sexlar, kabel x o 'ja lik la n , lab o rato n y alar, u stax o n alar, o m b o rlar 
va b o sh q a bin o lard a y o n g 'in x av fsizlig i choralari b o 'y ic h a y o 'riq n o m a la r ushbu 
b o 'lin m a la m in g rahbariyati to m o n id an y o n g 'in x av fsizlig i b o 'y ic h a m uhandislari 
y oki in sp ek to rlar bilan b irg alik d a ishlab chiqiladi, y o n g 'in x av fsizlig i xizm ati
176

---

(m azk u r k o rx o n ad a m avjud b o 'lg a n taq d ird a) b ilan kelishiladi v a bosh m uliandis 
to m o n id an tasdiqlanadi. Y o n g 'in y u z b erg an d a obyekt, sex larn in g rahbariyatining, 
q o 'riq la sh xizm ati 
ish ch ilarin in g (K Y o O 'D a ’zo larin in g ) h a ra k a tla n birinchi 
n av b atd a o d a m la m in g x av fsizlig i va e v ak u atsiy asin i t a ’m in lash g a q aratilg an b o 'lish i 
kerak.
“ Ichki ish lar o rg an lari y o n g 'in xavfsizligi b o 'lin m a la ri faoliyatini tubdan 
tak o m illash tirish
ch o ra-tad b irlari 
t o 'g r i s i d a ’ gi 
O 'z b e k isto n
R espublikasi 
P rezid en tin in g 2 017-yil 2 3-m avdagi Г Щ -2992-son Q arori.
U sh b u h u jjatg a m u v o fiq y o n g 'in xav fsizlig in i barch a d arajad a t a ’m inlashga 
d o ir faoliyatni ta k o m illash tirish m aqsadida:
- dav lat v a x o 'ja lik boshqaruvi organlari, sh uningdek, jo y la rd a g i davlat 
h okim iyati o rganlari, fu q aro lam in g o 'z in i o ‘zi b o sh q arish organlari va boshqa 
tash k ilo tlar rahbarlari zim m asig a u larga q arashli o b y ek tlar v a h u d u d lard a y o n g 'in
x avfsizligi talab larig a rio y a etish b o 'y ic h a shaxsiy ja v o b g a rlik yuklatildi;
- y u q o rid a qayd etilgan m an sab d o r shaxslar h ar c h o ra k d a o 'z la r ig a qarashli 
o b y ek t v a hud u d lard ag i y o n g 'in g a qarshi holatm tan q id iy tahlil qilishi zarurligi 
belgilandi
Q aro rd a h aftan in g h ar ch o rsh an b a kuni « Y o n g 'in la r p ro filak tik asi kuni» deb 
belgilandi v a D av lat y o n g 'in xavfsizligi x izm atig a quyidagi asosiy v azifalar yuklandi:
- b arch a darajad ag i h o k im lar bilan birg alik d a y u z bergan k atta y o n g 'in la r 
sabablari va u la m in g paydo b o 'lis h ig a olib kelgan sh aro itlam i ch u q u r va tanqidiy 
tahlil qilish va u shbu tahlil yak u n lari b o 'y ic h a y o n g 'in la rn in g oldini o lish g a 
q aratilg an “Y o 'I x a rita la n ’’ tasdiqlandi;
-
davlat 
aham iyatiga 
eg a 
a lo h id a o b y ek tlard a 
y o n g 'in
xavfsizligini 
m ustahkainlash, sh uningdek, y o n g 'in -ta k tik o 'q u v m a s h g 'u lo tla r va ushbu o b y ek tlar 
rahbarlari o 'rta s id a tushuntirish ish la n n i tashkil etish g a d o ir kom pleks tad b irlar 
o 'tk a z ish ;
- m arkaziy v a viloyat te le k a n a lla rid a y o n g 'in la r bilan b o g 'liq ho d isalam i 
y o ritish b o 'y ic h a m axsus axborot k o 'rsatu v larin i, sh u n in g d ek , y o n g 'in so d ir b o 'lg a n
177

---

jo y la rd a n v a ulam i b a rta ra f etish b o 'y ic h a k o 'rila y o tg a n c h o ra-tad b irlar h aq id a tezk o r 
rep o rtajlar ta y y o rlab efirg a uzatish
M a z k u r q aro rg a b in o an Q oraq alp o g 'istcm R esp u b lik asi V a z irla r K engashi, 
v ilo y atlar, T o sh k en t shahri, sh ah ar v a tu m a n la r hokim liklari h u zu rid a y o n g 'in
x avfsizligi b o 'y ic h a k o m issiy alar tashkil etilishini a lo h id a t a ’kid lash zaru r
Y o n g 'in xav fsizlig in i t a ’m inlash, y o n g 'in so d ir b o 'lis h ig a olib kelad ig an sabab 
v a sh aro itlam i aniqlash va b a rta ra f etish, y o n g 'in la m in g oldini o lish so h asid a dav lat 
o rganlari, tad b irk o rlik su b y e k tla n va fu q aro lam in g o 'z in i o 'z i b o sh q arish organlari 
fao liy atin i m u v o fiq lash tirish , qish lo q jo y la rd a va olis aholi p u iik tlarid a k o 'n g illi 
y o n g 'in b o 'lin m a la rin i tashkil q ilish g a k o 'm a k la sh is h v a ulam i m oddiy v a ijtim oiy 
ra g 'b a tla n tirish k o m issiy alam in g asosiy v a z ifa la n hisoblanadi
Y o n g 'in xav fsizlig in i t a ’m inlash tizim i Y o n g 'in x av fsizlig in i t a ’m inlash tizim i 
d eg an d a y o n g 'in la m in g oldini olish h a m d a ulam i o 'c h iris h g a q aratilg an huquqiy, 
tashkiliy, iqtisodiy, ijtim oiy va ilm iy -tex n ik ch o ra-tad b irlar, sh u n in g d ek k u ch lar va 
v o sitalar m ajm uidan ib o rat tizim tushuniladi. Y o n g 'in x av fsizlig in i t a ’m inlash tizim i 
subyektlari dav lat va x o 'ja lik boshqaruvi organlari, m ahalliy d av lat hokim iyati 
o rg an lari, fu q aro lam in g o 'z in i o 'z i b o sh q arish organlari, sh u n in g d ek korxonalar, 
m uassasalar, ta sh k ilo tla r va fu q aro lard ir