Ogohlantiruvchi va avariya signallari uziluvchan qilib am alga oshiriladi va
alohida signallarning eshitilish iizunligiga teng va ular oralig‘idagi interval kam ida
0,2 sekundgacha b o ia d i. Signal tovushini bosim ining darajasi ishlab chiqarish
jarayoni shovqin darajasidan kam ida 10-16
cIB
ga baland bo'lishi lozim. Traktorlarda
tovush signalining darajasi traktor shovqinidan kam ida 6
dB
ga kabinasida va
traktordan 1 metr m asofada 8
dB
ga baland b o ‘
lishi kerak
E rgonom ika boshqaruv turadigan post (joy)ini qulay tashkil qilishning umumiy
prinsiplarini, ularda asosiy va qo'shim cha jihozlam ing joylashishini belgilaydi. Bu
m asalalar turkum iga boshqarish joyining tashqi (masalan, alohida qism va
devorlarning bo'yalishi) psixom antiqiy, fiziom antiqiy - gigiyenik va estetik talablarni
hisobga olgan holda bezatilishi kiradi.
Avtomatlashgan boshqarish tizim larida operator ish joyining
asosiy elem entiga
panel kiradi. U shunday joylashishi kerakki, undagi asboblarning yuza tekisligi
operatom ing qarash ch izig 'ig a peф endikulyar bo'lishi kerak Boshqarish pultidagi
boshqarish qismlari qulay v a q o 'l yetadigan bo'lishi lozim.
Pultning umumiy balandligi pol sathidan k o'pi bilan 120 sm balandlikda bo'lishi
kerak. U nda yozuvlar uchun 10x20 sm dan 30x40 sm gacha o'lcham dagi tekislik
ajratiladi. O yoqlam ing erkin joylashishi v a harakatlanishiga balandligi - 63 sm,
kengligi 50 sm va chuqurligi 45 sm b o'lgan bo'sh liq k o 'z d a tutiladi. Pultda
harakatning eng qulay zonasi 70 sm bilan chegaralanadi.
B oshqaruv qism (organ)lari boshqarilayotgan ta ’sim i
insondan mashinaga
uzatish: uni harakatga keltirish, ishchi qism lam i to'xtatish, talab qilingan ish rejimini
belgilash, m a’lumotlarni kintish yoki olish va hokazo vazifalam i bajarish uchun
xizm at qiladi. Boshqarish qism lari yurituvchi elem ent va ijro qiluvchi qismlardan
iborat, shundan yurituvchi elem entlarga eng qattiq ergonomik talablar qo'yiladi.
B oshqansh qism larining konstruksiyasi insonning
harakatlanuvchi apparatiga
mos bo'lgan ruxsat etilgan m e ’yoriy yuklanishlar uning antropom etrik tavsiflariga
binoan boshqarishni am alga oshirishda zarur aniqlik va harakat tezligini tez
aniqlashni ta ’minlashi lozim. Boshqarish qismlari q o 'l va oyoq orqali bajariladigan
34
qilib ishlanadi. Q o 'l bilan boshqarish ancha aniq bo'lib, oyoq orqali boshqarishga
nisbatan ustiin turadi.
Boshqarish qismlari k o 'p b o'lganda yoki ulami
katta kuch bilari ishlatganda,
qo'llarni ozod qilish uchun oyoq yuritmalari qo'llaniladi.
Boshqarish qism larining yurituvchi elementlari shakli va o'lcham lari q o 'l bilan
ushlaganda, ishonchli va qulay bo lishi, ulam ing materiallari zararsiz ham da zarur
holatlarda issiqiik, elektr o'tkazm aydigan bo'lishi kerak.
Q o 'l bilan boshqarish qismlari shunday joylashishi kerakki,
bunda operator
q o 'lla n 90-135° burchakka bukilgan holda ulam i bemalol siljita olsin Boshqarish
pedallari operator gavdasining ko'ndalang o 'q ig a yaqin joylashtiriladi (100 mm dan
katta bo'lm agan qiyalikda). Pedallar orasidagi masofa ikkala oyoq uchun 200-400
mm bo'lishi ham da qulay qilib yasalgan bo'lishi kerak.
Boshqarish qismlari q o 'l yoki oyoq og'irlig i ostida tasodifan qo'shilib qolish
ehtimolini kam aytirish uchun ularyetarli darajada qarshilikka ega b o'lishi kerak.
Boshqarish qismlarini harakatga keltirishga sarflanadigan kuch haddan tashqari
ko'p yoki kam bo'Im asligi lozim, aks holda u operatom ing jism oniy
toliqishiga yoki
harakat aniqligining y o 'qolishiga olib keladi.
Q o 'ld a ko'p ishlatiladigan qism lar minimal kam kuch bilan boshqarilishi kerak.
2-jadvalda boshqaruv qism (organ)lariga qo'yiladigan optim al kuch qiymatlari
keltirilgan Boshqarish qismlari va m a’lum otlam i aks ettiruvchi vositalar bir xil
seziladigan va tez topiladigan joyda o 'm atilgan bo'lishi lozim Bulling uchun ularga
yoki ular joylashgan yerda tushimtirish yozuvlari yoki m a’noli sim vollar keltirilishi
ham da ulami bir xil o'lcham , shakl va ranglarda ishlanishi lozim.
2 -jadwil
Boshqarish organlariga qo'yiladigan
kuch kattaligi
Vs
Boshqarish qism lari
Kuch kattaligi (H)
I
D asta:
m e y o r i y
2 0 -4 0
m a k s im a l
100
2
T u g m a c h a . tu m b le r, q o ‘s h g ic h la r:
y e n g il turi
140 0 -1 6 0 0
o g ir turi
6 0 0 0 -1 2 0 0 0
3
O y o q p e d a lla ri:
k a m
ish la tila d ig a n
5 0 0 g a c h a
te z - te z ish la tila d ig a n
2 0 -5 0
35
4
Q o ’ld a b o s h q a ris h d a s ta k la ri u c h u n
1 3 0 -1 6 0
5
D a v riy ish la tila d ig a n
20
k o 'p ish la tila d ig a n
40
Do'stlaringiz bilan baham: 
