Sh. H. Usanov, M. X. Tinibekov harbiy toksikologiya

Birinchi yordam va davolash.  Birinchi  yordam  «reflektor» 

ta’sir  ko‘rsatuvchi  boshqa  zaharli  moddalar  ta’siridagi  kabi 

zaharning ta’sirini to‘xtatishga, ko‘z, nafas yo‘llarini zaharli modda 

qoldiqlaridan  tozalashga,  intoksikatsiya  natijasida  kelib  chiqqan 

lanjlikni  bartaraf  etishga  qaratiladi.  Buning  uchun  jabrlanuvchiga 

birinchi  navbatda  gazniqob  kiydirish  yoki  zaharli  hududdan  olib 

chiqish,  zaharli  hududdan  chiqqandan  so‘ng  kiyimlarda  zaharli 

moddalar qolmaganligiga ishonch hosil qilish lozim. Zaharli modda 

tekkan kiyim bilan yopiq joyga kirish mumkin emas. 

Zaharli hududdan chiqqandan so‘ng ko‘zni toza suv yoki 2% li 

gidrokarbonat  natiy  eritmasi  bilan  yuvish  lozim.  Ko‘zni  qo‘l  bilan 

artishga  yo‘l  qo‘yilmaydi.  Chunki,  bunda  qo‘ldagi  zaharli  modda 

ko‘zga  tushishi  mumkin.  Ko‘zga  surishga  mo‘ljallangan  har  xil 

mazlardan foydalanish ham tavsiya etilmaydi. Chunki mazlar zaharli 

moddaning ko‘zdan chiqib ketishiga to‘sqinlik qilishi mumkin.