Sh. Djumanov, S. Sayfiddinov

48-rasm. Vertikal shpindelli (yuqoridan pastga)  

frezarlash dastgohi:

1-kallak, 2-ish stoli, 3-stanina

Almashinuvchi shpindelning yuqori qismi kronshteynga 

o‘rnatilgan podshipnikka kirib turadi. Frezalash ishlarini baja- 

rishda ish stoli ustiga yo‘naltiruvchi chizg‘ich o‘rnatiladi. 

Yo‘naltiruvchi chizg‘ich ikki qismdan iborat bo‘lib, ular o‘za- 

ro xomut yordamida biriktirilgan bo‘ladi. Yo‘naltiruvchi chiz- 

g‘ichning shpindel markaziga nisbatan siljishiga qarab frezalar 

ishlanuvchi yog‘ochga turlicha botib, har xil chuqurlikdagi 

o‘yiqlar hosil qiladi.

Yog‘och-taxtalar arralanganda yuzasi notekis, g‘adir-budur 

chiqadi, tob tashlaydi va boshqa nuqsonlar yuzaga keladi Bu 

nuqsonlar frezalab bartaraf qilinadi. Frezalash jarayonida to‘g‘ri 

yuza hosil bo‘lib, boshqa yuzalarni ana shu yuza bo‘yicha to‘g‘- 

rilash mumkin.

Ishni boshlagunga qadar, yaxshi charxlangan asbob o‘rna- 

tiladi, keyin uzatuvchi qurilma, chizg‘ichlar, tirgaklar, qisqichlar 

detal namunasi bo‘yicha sozlanadi. Bosib turuvchi qurilmalar 

(roliklar, chizg‘ichlar) shunday o‘rnatilmog‘i kerakki, ishlov 

beriladigan taxta dastgoh ichiga bemalol o‘tadigan va tebran- 

maydigan bo‘lsin. Uzatuvchi (yuqorigi) valiklarni shunday 

---

64

rostlash lozimki, ular tushirilganda g‘o‘lacha ular tagidan o‘ta 

oladigan boisin.

Dastgoh sozlangandan keym u orqali bir necha g‘o‘lacha 

sinov tariqasida o‘tkazib ko‘riladi Agar geometrik oichamlar 

to‘g‘n bo‘lsa va ishlov berish sifati talablarni qanoatlantirsa, 

ishga krishiladi Zagotovka uchma-uch taqab uzatiladi Kalta 

zagotovkalarga awal uzunasiga, keyin ko‘ndalangiga (uchiga) 

ishlov beriladi.

Frezalangan yuzanmg notekis chiqishiga dastgohning tebra- 

nishi va pichoqli vallarning rostlanmaganligi, zagotovka uchla- 

rining yulishiga egilgan zagotovkalarga sifatsiz ishlov hamda 

qisqichlarning yomon rostlanganhgi; qirraning shakli buzilishiga 

pichoqlar yoki frezalarning vertikal kallaklarga noto‘g‘ri o‘rna- 

tilganligi sabab bo‘ladi. Frezalar aniq o‘rnatilmasa yoki charx- 

lanmasa, ariqcha va zagotovkaning uchi bir-biriga to‘g‘ri kel- 

maydi. To‘siqsiz dastgohda ishlash taqiqlanadi. Ishlab turgan 

dastgohni tozalash, sozlash va rostlash mumkin emas.

Frezalash dastgohlarida novlar, choklar, ariqchalar, tirnoqlar 

ochish yo‘li bilan detallarda kesimlar hosil qilish, qirralarni silliq 

frezalash, deraza tavaqalari, fortochkalar, eshik tavaqalarining 

gir atrofiga ishlov berish mumkin va hokazo.

Frezalash dastgohlari shpindellarining joylashuviga (yuqorigi 

va pastki) shpindellari soniga ko‘ra farq qiladi. Bir shpindelli 

FL 

- 1 

(yengil), FSA 

— 

I (o‘rtacha), FTA 

- 1 

(og‘ir) mexanik 

uzatmali dastgohlar ishlab chiqariladi. FL 

- 1 

dastgohida 

80 mm 

gacha qalinlikdagi zagotovkalarga (zagotovkalarga) ishlov berish 

mumkin. Shpindelning aylanish chastotasi 

6000,12000 ayl/min. 

FSA 

- 1 

dastgohida 

160 

mm dan oshmaydigan zagotovkalarga 

ishlov beriladi. Shpindelning aylanish chastotasi 

9000 ayl/min 

(55-rasm).

---

65

55-rasm.