Ш. А. Матмуратовнинг физика факультети физика ва астрономия йўналиши 1 курс талабалари учун


Барча металлмаслар р-элементлар жумласига киради (лекин ҳар қандай р-элемент ҳам металлмас бўлавермайди)



Download 3,54 Mb.
bet9/10
Sana24.02.2022
Hajmi3,54 Mb.
#203496
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10
Bog'liq
Металлар ва металлмаслар умумий хоссалари

1. Барча металлмаслар р-элементлар жумласига киради (лекин ҳар қандай р-элемент ҳам металлмас бўлавермайди).

  • 1. Барча металлмаслар р-элементлар жумласига киради (лекин ҳар қандай р-элемент ҳам металлмас бўлавермайди).
  • 2. Барча металлмаслар катта электроманфийлик қийматларига эга: улар бошқа элементлар атомлари билан бирикиб молекулалар ҳосил қилишларида бошқа элементдан ўзларига электронларни тортиб олиш хусусиятига эга. Металлмасларнинг нисбий электрманфийлик қийматлари 2,0 дан 4,1 га кадар интервални эгаллайди; металлмаслар учбурчагининг чўққисини банд этган элемент фтор учун нисбий электрманфийлик қиймати 4,1 га тенг.
  • 3. Металлмасларнинг юқори оксидлари кислота хоссасига эга. Уларга мувофик, келадиган кислоталарнинг кучи IV группадан VII группага ўтган сари ортиб боради.
  • 4. Металлмасларнинг водородли бирикмалари одатдаги шароитда газсимон моддалардан иборат.
  • 5. Металлмасларнинг ўзаро ҳосил қилган бирикмаларидаги кимё­вий боғланишлар ковалент ёки қутбли боғланиш турларига киради. Лекин металлмаслар билан металлар орасида ҳосил бўлган бирикмаларда эса типик ион боғланиш юзага чиқади.

Еттинчи гурух асосий гурухчаси элементларига фтор-F, хлор-Cl, бром-Br, иод-J ва астат-At киради. Бу элементлар атомларининг ташки электрон каватида еттита (ns2np5) электронлари бўлиб, эркин ҳолатда кучли оксидловчилардир. Бу элементлар "галоген"лар деб аталади ва "туз ҳосил килувчи" деган маънони англатади.

  • Еттинчи гурух асосий гурухчаси элементларига фтор-F, хлор-Cl, бром-Br, иод-J ва астат-At киради. Бу элементлар атомларининг ташки электрон каватида еттита (ns2np5) электронлари бўлиб, эркин ҳолатда кучли оксидловчилардир. Бу элементлар "галоген"лар деб аталади ва "туз ҳосил килувчи" деган маънони англатади.
  • Галогенларнинг водородли HF, HCl, HBr, HJ бирикмаларнинг сувдаги эритмалари кислоталар бўлиб, HF дан HJ га томон ўтган сайин уларнинг кислоталик хоссалари кучайиб боради. HCl, HBr ва HJ ларнинг кайтарувчанлик хоссалари хам юкоридаги тартибда HCl дан HJ га томон кучайиб боради, бу галогенларнинг тартиб рақами ортиши билан ион (Э-) заряди ўзгармаган ҳолда, ион радиуслари ортиб боради.:
  • Элемент
  • Хоссалари
  • F(z=9)
  • Cl(17)
  • Br(35)
  • J(53)
  • At(85)
  • Зичлиги, г/см2
  • 1,51
  • 1,57
  • 3,14
  • 4,94
  •  
  • Суюк. темп. 0С
  • -220
  • -101
  • -7,3
  • (114)
  •  
  • Кайнаш тем. 0С
  • -118
  • -34
  • 59
  • 185
  •  
  • Ранги (хона t0 сида)
  • Яшил-сарик (газ)
  • Сарик-яшил (газ)
  • Кизил-кунгир (суюк)
  • Кук кара крист
  • Ранги (газ холатида)
  • --- ---
  • --- ---
  • --- ---
  • Бинафша
  • --- ---
  • Атом радиуси, нм
  • 0,064
  • 0,099
  • 0,114
  • 0,133
  • ------
  • Ион (Э-) радиуси, нм
  • 0,133
  • 0,181
  • 0,195
  • 0,220
  • 0,230
  • Ионланиш энер., эв
  • 17,42
  • 13,01
  • 11,87
  • 10,45
  • 9,2
  • Электронга мойиллик
  • 3,61
  • 3,45
  • 3,37
  • 3,08
  • 2,8
  • Электроманфийлик
  • 4,0
  • 3,0
  • 2,8
  • 2,5
  •  
  • Э2-молекуласида Э-Э боғининг узунл., нм
  • 0,142
  • 0,199
  • 0,228
  • 0,267
  • ------
  • Э2-молекуласида Э-Э богининг энергияси кж/моль
  • 159
  • 243
  • 192
  • 151
  • 109
  • Бирикмалардаги оксид. даражалари
  • 0,-1
  • -1,0,+1,+3,
  • +5,+7
  • -1,0,+1,+5,
  • -1,0,+1,
  • +5,+7
  • -1,0,+1,+5
  • Осонлашиб боради
  • Кислород билан таъсирлашуви
  • Осонлашиб боради
  • Сувдаги эрувчанлиги
  • ------
  • 2,5л/1л сув
  • 3,5 л/100г сув
  • 0,02л/100г сув
  • ------
  • Константалар
  • Фтор
  • F
  • Хлор
  • Cl
  • Бром
  • Br
  • Йод
  • J
  • Астат
  • Солиштирма оғирлиги
  •  
  • Суюқланиш температураси, 0С ҳисобида
  • Қайнаш температураси,
  • 0С ҳисобида
  • Атомнинг радиуси,
  • А0 ҳисобида …..
  •  
  • Ранги
  •  
  • Атомнинг ионланиш энергияси, эВ
  •  
  •  
  • 1,11
  • (суюқ)
  • -218
  •  
  •  
  • -188,2
  •  
  •  
  • 0,67
  •  
  • Кўкимтир сариқ газ
  •  
  • 17,42
  • 1,57
  • (суюқ)
  • -101
  •  
  •  
  • -34
  •  
  •  
  • 1,07
  •  
  • Сарғиш яшил газ
  •  
  • 12,97
  • 3,12
  •  
  • -5,7
  •  
  •  
  • 59
  •  
  •  
  • 1,19
  •  
  • Қўнғир суюқлик
  •  
  • 11,84
  •  
  •  
  • 227
  •  
  •  
  • 317
  •  
  •  
  •  
  •  
  • Қорамтир кўк кристалл
  • 9,2
  • Элементнинг номи
  • Символи
  • Атом оғирлиги
  • Тартиб номери
  • Электронларнинг қаватларда тақсимланиши
  • Фтор ……
  • Хлор ……
  • Бром ……
  • Йод …….
  • F
  • Cl
  • Br
  • J
  • 19.00
  • 35.457
  • 79.916
  • 126.91
  • 9
  • 17
  • 35
  • 53
  • 2
  • 2
  • 2
  • 2
  • 7
  • 8
  • 8
  • 8
  •  
  • 7
  • 18
  • 18
  •  
  •  
  • 7
  • 18
  •  
  •  
  •  
  • 7

Фторнинг табиатда таркалиши: Табиатда бирикмалар ҳолида тарқалган. Асосий минераллари: CaF2 - дала шпати, криолит - Na3AIF6, фторапатитлар Ca5F(PO4)3.

  • Фторнинг табиатда таркалиши: Табиатда бирикмалар ҳолида тарқалган. Асосий минераллари: CaF2 - дала шпати, криолит - Na3AIF6, фторапатитлар Ca5F(PO4)3.
  • Олиниши: Фтор фақат электролиз йўли билан олинади.
  • KF + 2HF H2 + F2 + K+ реакцияни амалга ошириш учун анод-кумир, катод-Ni дан ясалиб, идиш диафрагма билан ажратилади. Чунки, ҳосил бўлувчи НF аралашиб кетса, портлаб кетади.
  • Физикавий хоссалари: Фтор оддий шароитда оч яшил рангли, хаводан бироз оғир, сувда эрийдиган газ. Фтор атмосферасида ҳатто шиша ва сувдай турғун моддалар ҳам ёнади.
  • SiO2 + 4F2 SiF4 + 2OF2;
  • H2O + 2F2 4HF + O2
  • Оддий моддалар билан фтор жуда шиддатли реакцияга киришади. Водород билан фтор қоронғида портлаш билан бирикади:
  • H2 + F2 2HF H << 0
  • Олтингугурт ва фосфор билан фтор ҳатто ҳаво температураси (-1900С)-да реакцияга киришади:
  • S + 3F2 SF6;
  • 2P + 5F2 2PF5
  • Фтор баъзи инерт моддларни ҳам оксидлайди.
  • Xe + Fe2 XeF2
  • Химиявий хоссалари: Фтор ўз бирикмаларда факатгина -1 оксидланиш даражасини намоён қилади. Фтор атомининг электроманфийлиги катта қиймат (Н.Э.М = 4,01)-га эга бўлгани учун ҳатто кислороддан ҳам электронни тортиб олиб, OF2 таркибли химиявий бирикма ҳосил қилади.
  • Фтор молекуласининг диссоциланиш энергияси кичик (151 кЖ/моль) бўлганлиги туфайли фтор юқори химиявий активликка эга.
  • Элементлар
  • Na
  • Mg
  • Al
  • Si P S Cl
  • Фторид
  • NaF
  • MaF2
  • AlF3
  • SiF4 PF5 SF6 ClF5
  • Кимиёвий табиати
  • Асосли
  • Амфотер
  • Кислотали
  • Анион комплекс
  • [MgF6]­4
  • [MgF6]­3
  • [SiF6]­2 SF60 [PF6]­ [ClF6]­

Хлор атоми битта жуфтлашмаган электрони билан водород ва фторга ўхшашлиги бор. Аммо III электрон қаватида 3d- орбиталлари борлиги билан улардан фарқ ҳам қилади. Шу 3d орбиталлари борлиги туфайли d- оксидланиш даражалари на фақат -1, балки +1,+3,+5 ва +7 бўлади. Хлорнинг электрон формуласи қуйидагича ёзилади: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p5. Ер юзида тарқалиши 0,02 ат %. Табиатда қуйидаги минераллар таркибида учрайди: ош тузи NaCl, сильвинит NaCl*KCl, карналлит KCl*MgCl2*6H2O.

  • Хлор атоми битта жуфтлашмаган электрони билан водород ва фторга ўхшашлиги бор. Аммо III электрон қаватида 3d- орбиталлари борлиги билан улардан фарқ ҳам қилади. Шу 3d орбиталлари борлиги туфайли d- оксидланиш даражалари на фақат -1, балки +1,+3,+5 ва +7 бўлади. Хлорнинг электрон формуласи қуйидагича ёзилади: 1s2 2s2 2p6 3s2 3p5. Ер юзида тарқалиши 0,02 ат %. Табиатда қуйидаги минераллар таркибида учрайди: ош тузи NaCl, сильвинит NaCl*KCl, карналлит KCl*MgCl2*6H2O.
  • Табиий бирикмаларда хлорнинг икки хил изотопи мавжуд: 35Cl (75,53%) ва 37СI (24,47:) Бундан ташкари хлорнинг бир неча хил сунъий радиактив изотоплари ҳосил килинган.
  • Хлор молекуласи икки атомдан иборат (Сl2). Хлор молекуласининг диссоциланиши учун кўпроқ энергия сарф бўлади: Е0CI-CI = 243 кж/моль.
  • Химиявий хоссалари
  • Хлор кучли оксидловчидир, у металлар ва кўпчилик металлмасларни шиддат билан оксидлайди (кислород, азот ва инерт газлар бундан мустасно). Кайтарувчилик хоссаси фақат фтор билан бирикканда намоён бўлади. Шунингдек, хлор диспропорцияланиш реакциясига киришади.
  • Cl2 + 2OH- Cl- + ClO- + H2O
  •  
  • Хлор кўпчилик металл ва металлмаслар билан хлоридлар ҳосил қиладики, уларнинг хоссалари даврлар ва гурухлар бўйича ўзгаради.
  • Элемент Na Mg Al Si P S
  • Хлорид NaCl MgCl2 AlCl3 SiCl4 PCl5 SCl6
  • Хлориднинг
  • табиати асосли амфотер кислотали
  •  
  • Асосли хоссага эга бўлган (ион боғли) хлоридлар, гидролизга учрамайди ва улар юкори суюқланиш температурасига эга бўлган ион боғланишли кристалл моддалардир. Ковалент боғли хлоридлар кислотали табиатга эга бўлиб, газ, суюқ модда ёки паст температурада суюқланадиган каттиқ моддалардир. Улар тўлиқ гидролизланади ва кислоталар ҳосил қилади:
  • SiCl4 + 3H2O H2SiO3 + 4HCl

Download 3,54 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish