Ш. А. Матмуратовнинг физика факультети физика ва астрономия йўналиши 1 курс талабалари учун

Гидроксидларнинг умумий формуласи МеОН. Улар тегишли хлоридларни электролиз қилиш натижасида олинади. Булар сувда яхши эрийдиган оқ кристалл моддалар бўлиб типик ишқорлардир. Натрий ва калий гидроксидлари амалий жиҳатдан, айниқса, катта аҳамиятга эга.

• Гидроксидларнинг умумий формуласи МеОН. Улар тегишли хлоридларни электролиз қилиш натижасида олинади. Булар сувда яхши эрийдиган оқ кристалл моддалар бўлиб типик ишқорлардир. Натрий ва калий гидроксидлари амалий жиҳатдан, айниқса, катта аҳамиятга эга.
• Оксидлари ва пероксидларининг умумий формулалари Ме2О ва Ме2О2. Натрий пероксид амалий аҳамиятга эга. Уни, асосан, натрий металини ёндириб олинади. Агар натрий пероксидга совуқ сульфат кислота таъсир эттирилса водород пероксид ажралиб чиқади:
• Na2О2 + H2SО4 → Na2SО4 + Н2О2
• Натрий пероксид сувда ёки суюлтирилган кислоталарда эритилганда водород пероксид ҳосил бўлганлигидан, натрий пероксид металларни, жун, похол, пат ва шу каби нарсаларни оқартиришда кенг ишлатилади.
• Ўювчи натрий кучли кристаллогидрат бўлгани учун ҳаводаги намни осон ўзига бириктириб олади. Суюқлантирилган ишқор чинни ва шишаларни эрита олади:
• 2NaOH + SiО2 = NaSiО3 + Н2О
• Ўювчи натрий олишнинг асосий усули ош тузининг сувдаги эритмасини электролиз қилишдир. Эритмадан электр токи ўтказилганда катодда водород ионлари зарядсизланади ва, шу билан бир вақтда, гидроксид ионлари катод ёнига тўпланади бунинг натижасида, ўювчи натрий ҳосил бўлади; анодда хлор ажралиб чиқади. Электролиз натижасида ҳосил бўладиган маҳсулотлар зинҳор бир-бирига аралашиб кетмаслиги керак, акс ҳолда ўювчи натрий хлор билан реакцияга киришиб, NaCI ва NaCIO ҳосил қилади:
• CI2 + 2NaOH = NaCI + NaCIO + Н2О
• Техникада ўювчи натрий кўпинча, каустик сода деб аталади. Каустик соданинг ғоят кўп миқдори нефть саноатида нефтни қайта ишлашда чиқадиган маҳсулотларни тозалаш учун, совун пишириш саноатида, ҚОҒОЗ, тўқимачилик саноатларида, сунъий тола ишлаб чиқарищда ва бир қатор бошқа соҳаларда ишлатилади.
• Калий гидроксид, бошқача айтганда, ўювчи калий, худди ўювчи натрийга ўхшаб, калий хлорид эритмасини электролиз қилиш йўли билан олинади. Ўювчи калийнинг таъсири, гарчи ўювчи натрийнинг таъсирига ўхшаш бўлса ҳам, у анча қиммат тургани учун ўювчи натрийга қараганда камроқ, ишлатилади.