Ш. А. Маннонов номли “ёш бухгалтерлар клуби”

МАҲСУЛОТ ИШЛАБ ЧИҚАРИШ ТАННАРХИ ВА УНГА ТАЪСИР 
ЭТУВЧИ ОМИЛЛАР ТАҲЛИЛИ 
 
Болтаев А.С. – ТошДАУ, ассистент 
Назаров Х.Х. - ТошДАУ магистранти 
Қозоқов С.- ТошДАУ талабаси
Иқтисодиѐтни модернизациялаш шароитида хўжалик юритувчи 
субъектларда ишлаб чиқариш харажатлари ҳажмини камайтириш ва 
маҳсулот таннархини пасайтириш ишлаб чиқариш самарадорлигини 
оширишнинг асосий омилларидан ҳисобланади. Шу боисдан, маҳсулот 
ишлаб чиқариш билан боғлиқ бўлган харажатлар ҳажмининг 
динамикасини ҳамда маҳсулот таннархи даражасини, таркиби ва 
тузилишини узлуксиз равишда таҳлил қилиб ўрганиш муҳим аҳамиятга 
эга. Чунки, таҳлил қилиб ўрганиш жараѐнида ишлаб чиқариш 
харажатларини камайтириш имкониятлари аниқланади, қандай омиллар ва 
шароитлар ҳисобига камайтиришнинг мавжуд имкониятлари ўрганилади, 
натижада улардан фойдаланиш бўйича аниқ чора-тадбирлар ишлаб 
чиқилади. 
Монографик тадқиқот объекти бўлган ―Ғишатепа‖ фермер 
хўжалигида ишлаб чиқариш харажатлари ва олинган маҳсулотлар 
таннархи таҳлил қилиб ўрганилмаган. Фермер хўжалигининг 2013-2014 
йиллардаги ―Молиявий натижалар тўғрисидаги ҳисобот‖ (2-шакл), 
―Фермер хўжалиги фаолияти тўғрисида‖ги (1-ФХ шакл) статистик ҳисобот 
ва ишлаб чиқариш харажатларини ҳисобга олувчи тегишли счѐтлар 
маълумотлари асосида иқтисодий таҳлил усулларидан фойдаланиб, ишлаб 
чиқариш харажатлари ва маҳсулот таннархи даражасини таҳлил қилиб 
ўрганганилганда қуйидаги маълумотларга эга бўлинди. 
Қуйидаги 
1-жадвал 
маълумотларидан 
кўриниб 
турибдики, 
―Ғишатепа‖ фермер хўжалигида буғдой етиштириш билан боғлиқ ишлаб 
чиқариш харажатлари 2013 йилга нисбатан 11245 минг сўмга кўпайган. 
Пахта етиштириш билан боғлиқ харажатлар эса 2013 йилга нисбатан 5025 
минг сўмга камайган. Фермер хўжалиги учун бундай ҳолат ижобий ҳолат 

---

80 
ҳисобланади. Аммо, буғдой етиштириш билан боғлиқ харажатларнинг 
2013 йилга нисбатан кўпайишини ижобий ҳолат сифатида баҳолаб 
бўлмайди. Шу сабабли, фермер хўжалигида буғдой етиштириш 
харажатларининг ошишига таъсир этувчи омилларни таҳлил қилиб 
ўрганиш зарур.