Ш. А. Маннонов номли “ёш бухгалтерлар клуби”

www.uza.uz
  

---

75 
аудиторлик стандартлари аудит ўтказиш сифатини ва аудиторларнинг 
жавобгарлик меъѐрларини аниқлашда асос бўлиб хизмат қилади. 
Стандартлар аудиторлик текширувини ўтказишнинг умумий 
йўналишини, текшириш ҳажмини, аудиторлар ҳисоботининг тузилишини, 
услубият масалаларини, шунингдек аудиторлар риоя этиши лозим бўлган 
талабларни белгилайди.
Аудиторлик стандартларига риоя қилиш аудит сифати даражасини ва 
аудит натижаларининг ишончлилигини таъминлайди. Аудиторлик 
стандартлари аудиторларнинг ҳаққоний ишлаганлигининг асоси бўлиб 
хизмат қилади. Агар аудитор стандартдан чекиниш қилган бўлса, бунинг 
сабабини кўрсатиши лозим.
Аудиторлик стандартларнинг қуйидаги жиҳатлари мавжуд: 
Бугунги кунда халқаро аудит стандартлари 43 тани ташкил қилиб, 
улар қуйидагилардан иборат: 
­ 
аудиторлик текширувларини ташкил қилиш ва ўтказиш бўйича 36 та 
халқаро аудит стандарти; 
­ 
сифат назорати бўйича 1 та халқаро аудит стандарти; 
­ 
шарҳлар бўйича 2 та халқаро аудит стандарти; 
­ 
махсус аудит топшириқлари бўйича 2 та халқаро аудит стандарти; 
­ 
профессионал хизматлар бўйича 2 та халқаро аудит стандарти. 
Халқаро аудит стандартлари турли мамлакатларда турлича 
қўлланилади, бунга асосий сабаб ушбу мамлакатларда бухгалтерия 
ҳисобининг турлича моделлари амал қилишидадир. IFAC ҳузуридаги 
Халқаро аудиторлик амалиѐти қўмитаси (IAPS) аудиторлик фаолияти кам 
тараққий этган давлатларда ушбу касбнинг мавқеини кўтариш мақсадида 
халқаро аудиторлик стандартларини қўллашни мувофиқлаштириб туради.
Халқаро стандартларни мамлакатда қўллашда аудитнинг халқаро 
стандартлари асосида миллий стандартларни ишлаб чиқиши мумкин. 
риоя қилиш орқали аудиторлик текширишнинг юқори сифатли 
бўлиши таъминланади 
аудиторлик текшириш амалиѐтида янги илмий ютуқларни 
қўллаш мумкин 
муайян вазиятларда аудиторнинг ҳатти-ҳаракатини аниқлайди 

---

76 
Бундан ташқари, баъзи мамлакатларда халқаро стандартлар тўлиғича 
қабул қилиниши ва миллий стандартлар ишлаб чиқилмаслиги мумкин. 
АҚШ, Канада ва Буюк Британиянинг аудиторлик фаолиятида 
миллий стандартлар амал қилади, халқаро аудиторлик стандартлари 
фақатгина маълумот учун ишлатилади. 
Австралия, Бразилия, Нидерландия ва бошқа давлатларда халқаро 
аудиторлик стандартлари миллий аудиторлик стандартларини ишлаб 
чиқишда асос бўлиб хизмат қилади.
Малайзия ва Нигерияда миллий стандартлар ишлаб чиқилмайди, 
уларнинг аудиторлик амалиѐтида халқаро стандартлар тўлиғича амал 
қилади. 
Аудитни халқаро талабларга мувофиқ ўзгартириш кейинги вақтларда 
Ўзбекистон 
учун 
тобора 
долзарб 
ишга 
айланмоқда. 
Бозор 
муносабатларини жадаллаштиришда республикамизнинг жаҳон бозорига 
янада 
чуқурроқ 
кириб 
бориши 
иқтисодий 
ислоҳотларни 
ривожлантиришни, иқтисодий муносабатларни янада кенгроқ амалга 
ошириш 
учун 
аудиторлик 
фаолиятини 
халқаро 
стандатларга 
мослаштиришни тақозо қилмоқда.
Бугунги кунда халқаро аудит стандартларини республикамизда 
қўллашда қуйидаги муаммолар мавжуд: 
­ 
мижоз 
ташкилотлар 
томонидан 
аудиторлик 
текширувларини 
ўтказишнинг аҳамияти ва зарурлигини етарли даражада тушунмаслиги; 
­ 
халқаро стандартлар асосида аудиторлик текширувларини ўтказишнинг 
қимматга тушиши; 
­ 
аудиторлар томонидан халқаро аудит стандартлари тамойилларининг 
етарли даражада тушунмаслиги; 
­ 
халқаро 
аудит 
стандартларини 
етарли 
даражада 
биладиган 
мутахассисларнинг камлиги. 
Юқоридаги муаммоларни ҳал этишда, фикримизча, ўқув жараѐнига 
етук амалиѐтчи мутахассисларни жалб қилиш, таълим тизимида замонавий 
технологияларни кенг қўллаш мақсадга мувофиқдир. Бундан ташқари, 
аудиторлар учун халқаро аудит стандартларининг шарҳини ўзбек ва рус 
тилларида етказиб бериш лозим.