Ш. А. ДЎстмуҳамедова, З. Т. Нишанова, С. Х. Жалилова

Ривожланишнинг омиллари – боланинг психикаси ва хулқ-атвори 
ривожланишини белгиловчи омиллар тизими
Ривожланиш шароитлари – шахснинг шаклланиши боғлиқ бўлган 
омиллар. Ривожланиш шароитларига инсон атрофидаги кишилар, улар 
орасидаги шахслараро муносабат, моддий ва маданий маданият предметлари 
ва бошқалар киради. 
Ривожланишнинг ҳаракатлантирирувчи кучлари – инсонда юзага 
келувчи янги эҳтиёжлар билан уни қондириш имкониятлари 
ўртасидаги зиддият. 
Руҳият маданияти - талабаларнинг маънавий эҳтиёжларига тўғри
таъсир кўрсатиш.
Ривожланишнинг энг яқин зонаси – мураккаб вазиятни ҳал этишда 
боланинг мустақиллигини ҳамда катталар раҳбарлигида бажарилган вазифа 
орасидаги фарқ.
Cензитивлик – турли таъсирга нисбатан сезгиларнинг тез ва кучли 
қўзғалиши. 
Сензитив ёш даврлари – ёшнинг ўсиш даврлари. Бунда маълум ёш 
даврига хос психик хусусият ва жараёнлар, юқори даражада яхши 
ривожланган. Олдиндан ёки кечикиб келган сензитив ёш даври таълим 
жараёнининг самарадорлигига салбий таъсир этади. 
Суҳбат – психология методларидан бири, нутқ мулоқоти ёрдамида 
бевосита ёки бавосита маълумот олинади. 
Сиёсий маданият - давр талабига мос иқтисодий, ижтимоий
билимга эга бўлиш. 
Табиий эксперимент – текширилувчини ўзига билдирмаган ҳолда уни 
ўйин, ўқиш ёки меҳнат фаолиятида ўрганишдан иборат психологик тажриба. 
Тарбия - тарбиячи томонидан тарбияланувчида барқарор ахлоқий 
ҳислат ва хулқий фазилатларни таркиб топтириш, шакллантириш мақсадида 
тарбияланувчининг онгига аниқ мақсад йўлида тарбиявий таъсир этиш 
жараёнидир.
Таълим- у ўқитувчи ва ўқувчининг биргаликдаги ўқув фаолиятидан 
иборат бўлиб, билим, кўникма ва малакаларни узатиш жараёнидир, ҳаётий 
тажрибани ўқитувчидан ўқувчига узатишдир.
Тараққиёт омиллари – боланинг психик ва хулқ-атвор 
ривожланишини белгилайдиган омиллар тизими.Тараққиёт омиллари, 
таълим ва тарбия мазмунини,ўқитувчи ва тарбиячиларнинг педагогик 

---

тайёргарлигини, таълим ва тарбиянинг усул ва воситалари ва бошқа кўпгина 
боланинг психологик тараққиётига боғлиқ нарсаларни ўз ичига олади.